Sagan af kerlingunni fjórdrepnu

Einu sinni voru hjón sem áttu þrjá syni. Hét einn þeirra

Loftur, annar Björn, en um nafn hins þriðja er ekki getið.

Þegar þessi saga gerðist var faðir þeirra bræðra dáinn en

Loftur hafði kvænst og tekið við öllum búsforráðum, því

bræður hans voru lausamenn en viðloða hjá honum og græddu fé.

Móðir þeirra var og komin í hornið til Lofts.

Ekki var

húsfreyju Lofts grunlaust um að tengdamóðir sín mundi ófrægja

sig og spilla fyrir sér við mann sinn enda sat Loftur löngum

á eintali við móður sína, framan á rúminu hjá henni. Einn dag

þegar þeir bræður voru rónir til fiskjar, því þeir voru

sjómenn og aflamenn miklir, hugðist konan að reyna trúskap

tengdamóður sinnar og segir henni að maður sé kominn sem hafi

flesk að selja en sig langi til að kaupa dálítið af því.

Kerling segir að hún skuli gera það. Hún viti hvort sem sé að

hann Loftur beri hana ekki ofurráða um neitt. Konan segist

vita það með vísu en maðurinn heimti það fyrir fleskið sem

hún megi ekki veita honum þar sem hún sé gift kona.

"Ó, vertu ekki að því arna, heillin mín," segir kerling,

"annað eins brallaði ég í gamla daga og varð ekki óglatt af."

Konan lést þá fara að hennar dæmum og kaupir fleskið en fyrir

allt annað en það sem hún hafði á orði við kerlingu.

Nú líður og bíður þangað til bræður koma að og heim um

kvöldið og fór Loftur á tal við móður sína og situr framan á

hjá henni. Húsfreyja fann það að kerlingu var annt um að fá

tóm til að tala við Loft, fór hún því ofan en kom jafnan fyrr

aftur en kerling kæmi því upp er niðri fyrir var. Kerlingu

féll þetta illa og lét son sinn skilja á sér dylgjur með því

að raula þetta fyrir munni sér:

Eitt orð býr í barka mér

og annað fyrir neðan,

þriðja býr í lungum mér

og það dregur sleðann.

Og enn þetta:

Ef sumir vissu um suma

það sem sumir gera við suma

þegar sumir eru frá,

þá væru ekki sumir við suma

eins og sumir eru við suma

þegar sumir eru hjá.

En meira gat kerling ekki komist í leik með að segja syni

sínum um kvöldið. Morguninn eftir róa þeir bræður eins og

þeir voru vanir. Um daginn kemur húsfreyja að máli við

kerlingu og segir að sig langi ósköp til að leika sér.

Kerling segir: "Gerðu það, góðin mín. En hvaða leikur er það

sem þig langar mest í?"

Húsfreyja segir að það sé að róla sér.

Kerling segir að við þann leik hafi hún best skemmt sér

á fyrri dögum og skuli hún gera það sér til ánægju fyrst hún

hafi gaman af því.

Húsfreyja spyr hana hvort hún mundi nú

ekki treysta sér til að komast ofan með sinni hjálp og sjá

hvernig hún fari að róla sér fyrst henni hafi þótt svo mikið

gaman í þessum leik til forna.

Kerling heldur það og staulast ofan og fram í skála sem var

í bænum, með tilstyrk tengdadóttur sinnar.

Nú fer húsfreyja að róla sér um stund og

þykir kerlingu hið mesta gaman að horfa á. Síðan fer konan úr

rólunni og spyr nú tengdamóður sína hvort hún mundi ekki hafa

gaman af að setjast í róluna en hún skuli bæði styðja hana að

rólunni og róla henni.

Kerlingin aftekur það ekki að

sér kynni að þykja gaman að því. Fer hún svo með tilhjálp

tengdadóttur sinnar upp í róluna og styður hún við hana um

stund. En þegar minnst vonum varir hrindir húsfreyja rólunni

af stað og sleppir kerlingu svo hún kastast langt til úr

rólunni og lendir með höfuðið á stórum steini við

skálaþröskuldinn og hálsbrotnar þar.

Húsfreyja tekur hana

þaðan steindauða, ber hana inn í rúm og breiðir kirfilega

ofan á hana og lætur svo allt vera kyrrt þangað til þeir

bræður koma heim um kvöldið. Þá spyr Loftur hvað að móður

sinni sé, hún hafi ekki tekið undir við sig þegar hann

heilsaði henni. Húsfreyja segir að hún muni þá hafa sofnað

því henni hafi orðið flökurt í dag. Síðan ber ekki neitt á

neinu.

Morguninn eftir róa þeir bræður en húsfreyja tekur lík

tengdamóður sinnar, skautar því og hressir upp á kerlingu

eins og hún var vön, fer með hana út í skemmu sem Loftur átti

og lýkur þar upp stórri kistu sem hann geymdi í tóbak og

brennivín. Þar lætur hún kerlingu krjúpa fyrir framan

kistuna, hafa höfuðið undir kistulokinu og halda með annarri

hendi á tóbaksruttu, sem hún rakti upp, en á hníf í annarri

hendinni eins og hún ætli að skera af tóbakinu og stela því.

Hún lætur svo skemmuna standa í hálfa gátt þegar Loftur kemur

heim um kvöldið í hálfrökkrinu.

Honum verður heldur felmt við

að koma að skemmunni opinni því hann hafði sjálfur mesta

umgöngu um hana. Hann fer þó inn og verður ekki betra við

þegar hann sér að maurakistan er opin og kvenmaður krýpur við

hana og er að stela tóbaki. Hann ræður sér því ekki fyrir

bræði, grípur stóra sveðju sem hann átti í skemmunni og rekur

þennan vogest í gegn.

Kerling dettur út af við lagið og

þekkir hann þar móður sína. Lofti varð ósköp illt við

eins og nærri má geta, að hann hafi orðið banamaður móður

sinnar en ræður það samt af að segja konu sinni óhapp sitt.

Húsfreyja lét illa yfir verkinu en sagðist þó mundu leitast

við að dylja það og kemur líkinu, svo hinir bræðurnir vissu

ekki af, inn í rúm kerlingar.

Daginn eftir, meðan þeir bræður eru á sjó, tekur húsfreyja

kerlinguna og fer með hana ofan í stóran hjall sem Björn átti

einn fyrir sig og geymdi í bæði skreið og hákarl. Þar hressir

húsfreyja upp á kerlingu og skautar henni og lætur hana

standa á hnjánum og halda með annarri hendinni um

hákarlslykkjur en á hníf í hinni.

Um kvöldið þegar þeir

bræður komu að og eru búnir að gera að hjá sér fer Björn með

eitthvað inn í hjall. Sér hann þá hvar kona með skaut er að

stela hákarli úr hjallinum. Hann grípur þar sleddu stóra og

rekur hana í gegn en þekkir að þetta er móðir sín í því hún

rýkur út af.

Honum varð fjarska illt við að hafa drepið móður

sína, finnur þó mágkonu sína og biður hana í öllum bænum að

leyna með sér þessu ódæði sem sig hafi hent. Húsfreyja lætur

illa yfir þessu en segist þó muni dylja það sem sér sé auðið.

Daginn eftir róa þeir bræður enn á sjó en húsfreyja tekur lík

kerlingar og fer með það til næsta bæjar. Svo stóð á að þar

bjó sýslumaður. Mikil vinátta hafði verið með þeim sýslumanni

og foreldrum þeirra bræðra og eins leit út fyrir að mundi

verða með sýslumanni og Lofti bónda.

Sýslumaður átti hrút sem

honum þótti undur vænt um og lét tjóðra hann þar sem best var

í túninu og vitjaði hans oft á dag að gamni sínu. Nú bar svo

vel í veiði að húsfreyja Lofts kemur líki kerlingar þangað

sem hrúturinn er tjóðraður án þess nokkur yrði þess var,

skautar kerlingu þar og hreyfir upp á henni. Síðan tekur hún

hrútinn og drepur hann og lætur kerlingu grúfa yfir honum

eins og hún sé að gera hann til, fer síðan sjálf burtu svo að

enginn sér til ferða hennar.

Þegar sýslumaður kemur á fætur

um morguninn verður honum það fyrst fyrir að vitja um hrússa

sinn. Sér hann þá hvar kerling situr og sýnist honum hún vera

að gera hrússa til. Hann reiðist þessum tiltektum kerlingar,

dregur sverð sem hann bar við hlið, sem þá var siður, og

rekur kerlinguna í gegn. En þegar kerling valt út af þekkir

hann að þar er vinkona hans gamla.

Honum féll þetta

frámunalega illa að sig skyldi hafa hent sú hrösun að reiðast

svo að hann hefði orðið mannsbani fyrir jafnlitla sök og það

þessarar konu. Hann sendi því eftir tengdadóttur hennar, því

þeir bræður voru á sjó, sagði henni upp alla sögu og bað hana

í öllum bænum að hafa einhver ráð að koma kerlingunni í

jörðina svo að sér yrði ekki kennt um kvenvíg og bauð henni

stórmikið fé til þess.

Konan hét þessu og fór heim með

kerlingu svo ekki varð vart við og fékk mikla peninga hjá

sýslumanni fyrir að losa hann úr þessum vandræðum. Eftir það

var kerling grafin og gerð útför hennar vegleg en þau Loftur

og kona hans komust eftir þetta í mestu kærleika við

sýslumann og unnust sjálf hugástum.

(J.Þork. -- Handrit Jóns Árnasonar eftir Margréti Jónsdóttur frá Undirfelli.)

Netútgáfan - júní 1997