Folk Tale

Lu Re Cavaddu-mortu

AuthorGiuseppe Pitrè
Book TitleFiabe novelle e racconti popolari siciliani
Publication Date1870
LanguageSicilian
OriginItaly

'Na vota s'arriccunta ca c'era un patri ch'avia tri figghi ca campavunu amaramenti. Un jornu la granni ci dissi a sò patri: — «Gnù patri, pirchì nu jiti pi la Sorti mia?» — «Figghia mia, unni haju a jiri, muortu di fami e siccu di siti?» La figghia allura, 'un sapiennu comu fari, si 'mpignau lu fazzulettu, cci accattau lu pani, e accussì lu poviru patri si ni potti jiri a Diu e a la vintura. Arrivannu sopra un munti, accuminzau a ciamari: «O Sorti di mè figghia la granni!» A sta vuci, ci cumparsi un viècciu e cci dissi: — «Chi vuoi, buon uomu?» — «Chi haju a vuliri! Haju 'na figghia ca 'un havi comu campari e va circannu la sò Sorti pi ajutalla.» — «Tè ccà stu cavaddu, va vinnitillu, ma 'un ci lu dari menu di cent'unzi.» Comu lu patri arrivau a lu paisi cu stu beddu cavaddu, si vitti annigghiatu di genti ca lu vulevanu accattari, e 'ntra un vìdiri e svìdiri si lu sbarazzau e purtau tuttu cuntenti li cent'unzi a sò figghia. Jamu ca a l'àutri dui so' figghi ci vinni la gilusia, vidiennu a la suoru cciù granni cu tuttu ddu trisoru, fina a tantu ca lu patri appi 'n'àutra vota a jiri 'nta lu viècciu pi cuntintari la figghia minzana. — Iju e turnau cu 'nu beddu cavaddu comu lu primu, lu vinníu a mala pena trasíu 'ntra lu paisi, e tuttu cuntenti ci purtau li dinari a sò figghia. La picciula sula arristava ora senza nenti, ma lu poviru patri circau di cuntintalla e partíu 'n'àutra vota a truvari lu viècciu ca ci desi 'nu beddu cavaddu cu 'na stidda 'n frunti, ma cu lu pattu ca l'avia a vinniri a chiddu cu cui mangiava. Lu patri comu trasíu 'ntra lu paisi, si vitti 'n'àutra vota annigghiatu di genti, ma stu cavaddu nun mangiava cu nuddu. Pri dispiratu, lu purtau 'nta lu Re: lu Re comu lu vitti niscíu foddi, ma comu avia a fari pri avillu, 'na vota ca 'un ci fu putenza ca vosi mangiari? Armatu di pacienza, lu poviru patri si lu stava purtannu, quannu affacciau la figghia di lu Re, ca vidiennu stu cavaddu, si ni 'ngiammau, e vosi vidiri si iddu mangiava cu idda, e ci mangiau. — «Papà, ci dissi a lu Re, lu cavaddu è miu, datici a stu buon uomu tanta munita quantu pisa lu cavaddu.» —

Lassamu ora a lu patri cu li suoi figghi, e pigghiamu a la Rigginotta ca vosi lu cavaddu 'ntra la sò cammira, e ci dava a mangiari soccu mangiava idda. 'Na nuttata mentri la Rigginotta arripusava, 'nveci di ddu cavaddu, s'ha truvatu davanti 'nu bellu giuvini. D'allura 'n puoi sta picciotta 'un si facia a vidiri cciui, tantu ca sò patri 'un sapia chi pinsari. Un jornu 'n'amica fidata sua si la ciamau pi spijàrici la ragiuni di stu sò cangiamientu. Idda, troppu bona, ci cuntau lu tuttu raccumannànnuci, nun sulu di nun lu diri a nuddu, ma di nun circari di vidilla, pirchì, si l'avissi vistu, avrienu passatu gran peni idda e iddu. Nun ci l'avissi dittu! La fidata nun appi àutru pinsieru ca ammucciàrisi darrieri a lu pirtusu di la porta pi vidillu; 'nta un fiat lu cavaddu spiríu. La Rigginotta nun vidiennulu cciui, accuminzau a 'sciri pazza, e zittu iu e zittu tu, si misi 'n viaggiu a la svintura, 'un sapiennu quali terra l'avia a riparari, e si persi 'mmienzu li vosca. Camina, camina, trasíu 'ntra un vuoscu, e vitti un casamientu; tuppuliau e ci arrispunni 'na vuci arrummurusa: — «Cu' è dduocu?» — «'N'arma cristiana!» — «Armi cristiani 'ntra sti vosca?!» Trasíu e truvau la figghia di la Mamma-traja. La Rigginotta, tutta spavintata, cci addumannau si avia nutizii di lu Re Cavaddu-muortu. — «Figghia mia, ci arrispusi la donna, nun ni sacciu nenti; comu veni mè matri, ci spiju. Per ora ammucciativi, pirchì si veni mè maritu, vi mangia.» — La picciotta s'ammucciau. — Ddoppu un mumentu s'arricogghi la Mamma-traja naschiannu, naschiannu.

Chi ciáuru di carni munnana!

Unni la viju mi l'agghiuttu sana!

— «Chi diciti, matri mia!

Viniti di ssi voschi e ssi marini,

E ni purtati li nasci cini!

Cciuttuostu, mangiati!» Mentri ca mangiava, la figghia ci dissi: — «Mamma, hanu passatu tanti acieddi ca jevanu diciennu: — «Lu Re Cavaddu-muortu! lu Re Cavaddu-muortu! mi sapissivu diri cui è e unni si trova?» — «Oh figghia mia, sta' patiennu tanti turmenta e dulura pri 'na scialarata ca lu va' circannu: ma, si si fa vidiri di nàutri, la faciemu stari piezzi piezzi. Iu 'un ti puozzu dari notizia unni si trova; fuorsi ca li miei suoru, ca su' cciù luntanu, ni puonu sapiri quarchi cosa; ma 'un muorsu di la mè vucca ci putissi serviri pi ritruvarlu.» Mentri ca dicia accussì, la figghia si vutau e cci dissi: — «Mamma, chi vi agghiuttistivu?» La Mamma-traja jittau lu muorsu, ca si furmau comu 'na nuci, e la figghia, tra un vìdiri e svìdiri, si l'ammucciau 'ntra lu piettu.

Comu finiu di mangiari, la Mamma-traja si curcau; la figghia fici nèsciri la picciotta, ci cuntau 'nzoccu cci avia dittu sò matri, ci desi dda nuci, e la cunsigghiau a jiri circannu l'àutri soru di sò matri. La picciotta fici accussì: arrivau 'ntra l'àutra Mamma-traja; e pri abbriviari lu discursu, scippau 'na miènnula e partiu 'n cerca di l'àutra, ca l'ajutau dànnuci 'na nucidda pi li so' bisogni, e mannannula pri sapiri li nutizii di lu Re Cavaddu-muortu, 'nta lu Suli. La picciotta arrivau 'nfatti 'na un cianu unni c'eranu tridici picciriddi ca jucàvunu; ci spijau si sapièvunu nutizii di lu Re Cavaddu-muortu. Li picciriddi 'un ni sapièvunu nenti, ma la ficiru ammucciari scantànnusi ca viniennu lu Suli, 'un l'abbruciassi, e diciènnuci ca ci avissiru dumannatu a iddu. 'Nfatti a vintitrì uri e menza, s'arricogghi lu Suli, ma 'un ci appi chi diri; la mannau 'nta la Luna; ca pi abbriviari, la mannau 'na lu Vientu suttili. La picciotta, avvisata, si 'ncaminau e scuntrau un uomu comu 'na muntagna e 'na fimmina ca filava cuttuni cu 'na cunoccia granniusa; pri mienzu d'iddi, sappi unni abitava la mamma di la Vientu. Chista stava 'ntra 'un bellu palazzu; comu vitti sta picciotta e sappi chiddu ca ija circannu, ci prumisi di spijàrini, comu s'arricugghievunu, a li so' figghi, e la fici curcari e 'nturraccari beni scantànnusi, ca lu Vientu suttili 'un l'agghilassi di friddu. Comu si jèvunu arricugghiennu li so' setti figghi, ci ija spijannu di stu Re Cavaddu-muortu; sulu lu Vientu suttili, ca trasi 'ntra tutti li parti, ci dissi lu tuttu. Ci cuntau ca l'avia vistu 'nta un palazzu, curcatu 'nta un talamu cu dui quartari a lu cantu: pi rinveniri idda, havi a jinciri ddi dui quartari di lagrimi. Pri truvari stu palazzu havi bisognu di sta virga, pirchì dannu tri cuorpi 'n terra, ci la fa truvari; puoi, di li tri dona di li mammi-traj, di la nuci, pi truvari l'antrata; di la miènnula, pi truvari lu quartu unni è misu iddu; di la nucidda, pi vidiri unni è misu iddu. La picciotta, comu 'ntisi chistu, 'un appi àutru pinseri ca di pigghiarisi la virga e truvari lu palazzu, e tràsiri cu li tri doni fina 'nti iddu. E lu truvau 'nta lu statu ca ci avia dittu lu Vientu suttili, e cominciau a ciànciri a lagrimi rutti. Ma quannu ci vulièvunu dui jita a jingìrisi li quartari, 'un putiennu cciù, ci dissi la testa a la picciotta di affacciarisi 'ntra la galleria, pirchì si sintia accupata. Comu s'affacciau vitti 'un bastimientu ca lassava 'na schiava 'nta la spiaggia, e idda ci facia 'nsinga. Idda la ciamau e la fici 'ccianari. Li fimmini, sapiti ca sunu lienti di stomucu: e la picciotta 'un appi àutru pinseri ca di cuntari la sò stùria a dda schiava, ca ci cunsigghiau di curcàrisi pri arripusarisi. La picciotta si lassau pirsuadiri, e la schiava pinsau di giustu di mittìrisi a ciànciri e jìngiri li dui quartari. Lu Re Cavaddu-muortu accuminciau a rispigghiarisi, e vidiennu a sta picciotta, cridiennusi ca fussi la Rigginotta, accuminciau a cuntàrici tuttu chiddu ch'avia suffertu pi idda. La schiava, ca avia saputu lu tuttu, ci cuntau tuttu lu viaggiu ca avia fattu, ma lu Re 'un si putia pirsuadiri, comu idda avia potutu addivintari accussì brutta, e ci dissi ca 'un ci paría, puru ca ci avissi purtatu tutti li signali, ca fussi la Rigginotta. Puru ci dissi ca pi spusari avissi aspittatu un annu, un misi, e un jornu; e partiu pi lu sò paisi. Jamu ca la Rigginotta s'arrispigghiau e 'un vidiennu a nuddu s'addunau di lu tradimientu e cuminciau a fari comu 'na pazza. Ma lo sò furtuna vosi ca grapiennu 'na tuletta truvau 'nu diamanti; comu la tuccau: cumanna! ci dissi. — «Chi cumannu? stu palazzu davanti di chiddu di lu Re Cavaddu-muortu.»

Jamu ca l'annu stava pi passari e la schiava avia a essiri spusa di lu Re, e la sira s'avia a tèniri 'na festa di ballu. A la matina lu Riuzzu s'affaccia e vidi lu palazzu cu sta signura affacciata; niscíu foddi e la feci ammitari pi la festa. Comu si la vitti a lu cantu, si sintia 'ntra li spini, si la pigghiau a bracciu e la purtau tra lu pranzu. Finitu di mangiari, lu Re dissi: — «Ora ca spusa mè figghiu, ognunu havi a cuntari li so' peni». Primu accuminciau la schiava a cuntari li so' peni: ma la Rigginotta ci dissi, ca 'un li cuntava giusti; e accuminciau a cuntàrici lu tuttu idda, e lu 'ngannu ca ci avia fattu la schiava. Sintennu chistu, lu Riuzzu si l'abbrazzau e urdinau pri iddi la cappella riali, pri la schiava 'na carcàra ca l'abbruciassi pri tri notti e tri giorna.

Iddi arristaru filici e cuntenti,

Ma a nui 'un ni dèsinu nenti.

Noto.


Text viewBook