Folk Tale

Lu Sirpenti

AuthorGiuseppe Pitrè
Book TitleFiabe novelle e racconti popolari siciliani
Publication Date1870
LanguageSicilian
OriginItaly

'Na vota cc'era un maritu e 'na mugghieri, e avìanu tri figghi tutti tri fimmini: una avia se' anni, una quattru, e una dui. Sti picciriddi javanu a la mastra, e sta mastra era schetta. Ora mentri sti picciriddi criscìanu, cadi malata la matri d'iddi: la malatia pirniciusa; lu Signuri si la chiamau. Prima di mòriri idda si vôta cu lu maritu e cci dici: — «Io moru, e vui v'aviti a maritari 'n'àutra vota; ccà cc'è un paru di scarpi: tannu v'aviti a maritari, quannu stu paru di scarpi cadinu pezza pezza.» Muríu: 'un si nni parrò cchiù; arristau lu patri e li figghi. La mastra vidennu ca a sti picciriddi cci muríu la matri, cci accuminzò a fari tanti carizzii. Passannu 'na picca di jorna, la mastra cci dici a la grannuzza di li picciriddi: — «Rusidda, tu mi vôi beni a mia? Si mi vôi beni dicci a tò patri ca si marita cu mia, e io t'addiventu matri.» Cci arrispunni la picciridda: — «Io la vogghiu beni a vassía, ma mè matri lassau dittu ca tannu mè patri s'havi a maritari, quannu li scarpi cadinu pezza pezza.» — «Locca! cci dissi la mastra: tu pigghi sti scarpi, li vagni, poi l'appizzi, e li scarpi 'nfradiciscinu cchiù prestu, e accussì io addiventu tò matri.»

La picciridda nn'accattau; cci lu cuntau a li suruzzi: hannu appiccicatu supra 'na scala, hannu pigghiatu ddi scarpi, l'hannu vagnatu tutti, e l'hannu appizzatu unn'eranu. Cuntu 'un metti tempu: ddi scarpi 'nfradiceru e caderu pezza pezza. Quannu la figghia granni vidi sta cosa, cci dici a lu patri: — «Patri, ora ca li scarpi caderu, pirchì 'un si pigghia a la mè mastra pi mugghieri, ca idda di nuàtri 'un ni vidi di l'occhi?» Lu patri fici finta 'un la sèntiri, ma assuppau. Manna nni la mastra e 'nta pocu tempu s'ha fattu stu matrimoniu.

Lassamu a iddi, e pigghiamu ca cc'era un Re e 'na Riggina. La Riggina era gràvita: a li novi misi cci vennu li dogghi. Si vôta lu Re e sùbbitu ordina 'na mammana. Veni la mammana pi tinilla: 'nfila la manu e nesci senza manu. Chiamasi 'n'àutra mammana; idda 'nfila la manu, e nesci puru senza manu. La terza, la stissa cosa. Si jetta un bannu: — «Cu' voli vèniri a tèniri la Riggina, chi vinissi, ca avirrà un gran cumprimentu.» Cu' cci avía a jiri!

Comu la parrastra di ddi picciriddi, ca già eranu granni, lu senti, chiama lu tammurinaru, e cci ammutta la figghiastra e cci dici: — «Chista fa la mammana: pigghiativilla; ca la fa figghiari prestu a la Riggina...»

La picciotta cchiù morta ca viva, 'un appi chi fari, si misi a caminari: e chiancennu chiancennu dicía: — «E com'haju a fari? Quannu mai haju fattu la mammana!» — «Ih! figghia mia, cci dicinu li servi, a malu voscu facistivu li ligna!»

La picciotta 'un sapennu a cui arraccumannàrisi, si fa purtari supra la sepurtura di sò matri e si metti a chianciri e a 'ddimannari ajutu. Ddoppu un mumentu si sulleva la balata, si susi la matri e cci dici: — «Cci curpi tu, figghia mia, ca accattasti la binivulenza. Ma sai ch'ha' a fari? Comu vai a Palazzu, fàtti priparari 'na bella tina di latti e 'n'àutra d'acqua; mèttiti un fadali pi davanti; trasi nni la parturenti, 'nfila la manu e cci dici a la criatura: Nesci fora, veni ccà, picciridduzzu mio. Com'iddu nesci, tu lu lavi 'nta la tina d'acqua, e poi lu jetti nna chidda di lu latti.»

La povira Rusinedda acchianò a palazzu e si faci priparari chiddu chi cci avía dittu sò matri. Com'idda dici: «Nesci fora, picciridduzzu mio,» allocu di un picciriddu vidi nèsciri un sirpenti. Lu lava cull'acqua frisca e poi lu jetta 'nta la tina di latti. La Riggina cuntintuna ch'avía nisciutu di lu piriculu, ha pigghiatu ducent'unzi e cci l'ha datu a la picciotta.

Comu la picciotta torna a la casa, la parrastra si 'ntisi calari 'na negghia, cà 'un la putía cchiù nè sèntiri ne vidiri: — «'Un muristi!?, cci dici. — «E pirchì avía a mòriri?» La 'nfami parrastra si pigghia ddi ducent'unzi e cci secuta a fari mali disprezzi.

Jamu a lu sirpenti, ca ddoppu 'na pocu di jorna, accuminzò a dumannari la minna. Cci va 'na nurrizza; lu sirpenti si cci appizza a la minna: cci mancia la virina e finisci. Cci nni va 'n'àutra: lu sirpenti si cci appizza e cci mancia la virina; 'n'àutra, la stissa cosa. Nurrizzi nun cci nni vòsiru jiri cchiui. Lu Re allura jetta un bannu: — «Cu' voli jiri a nurrizza nni lu Re, havi un gran cumprimentu.» La parrastra chiama lu tammurinaru: — «Tiniti, chista havi lu latti!» e cci apprisenta la figghiastra schetta!

La figghiastra chiancennu iju nni sò matri, supra la balata; la matri cci dici: — «Comu tu arrivi, fàtti purtari 'na quartàra di lanna china di latti; c'un catuseddu chi finisci 'n forma di minnalora puru di lanna: sta minnalora ti l'appizzi a la minna e cci la duni 'mmucca a lu sirpenti. E 'un aviri paura.»

La figghia va a Palazzu, si fa fari sta quartàra e accumenza a dari latti. Lu sirpenti s'affunciò, e dàlla ca dàlla a sucari. Pi du' anni Rusinedda fici sta vita: e a li du' anni: — «'Un vogghiu cchiù minna!» dici lu sirpenti cu 'na vuci chi facía scantari. Cci dunanu quattrucent'unzi, e Rusinedda si nni va a la casa. La parrastra comu la vidi: — «Arreri vinisti?» — «'Unca 'un è chista la mè casa? cci dici Rusinedda; io vi purtai quattrucent'unzi.» — «E io chi nn'hê fari?» cci dici la parrastra; e si li pigghiau.

Arrrivannu ca avìanu passatu 'na pocu d'anni bastanti, a lu sirpenti cci veni la sfilu di maritàrisi. Lu maritanu: ca fora nun si sapía ca lu Riuzzu era sirpenti; e ddoppu la prima notti trovanu la mugghieri morta. Friquintavanu a fallu maritari: quantu mugghieri pigghiava, tanti nn'agghiurnavanu morti. Chi s'avía a fari? Si passa lu bannu; la parrastra chiama lu tammurinaru: — «Viniti ccà: pigghiativilla: idda lu tirau, idda lu nutricau, e idda si l'havi a pigghiari!» Povira figghia, comu fu 'mmanu di li servi, si fici purtari, a lu solitu, nni sò matri: — «Ah! matri mia, e com'haju a fari?!» La matri cci affaccia di la sepurtura e cci dici: — «Sai ch'ha' fari? Comu vai a Palazzu, pìgghiati a lu sirpenti e maritatillu. Comu t'assettanu a tavula, chiddu chi ti trovi davanti dunaccillu a iddu. Quannu è ura di jiriti a curcari, dicci a li dami di Curti ca nun vôi a nuddu, cà ti spogghi tu sula. Comu arresti sula cu lu sirpenti iddu ti dici: — «Spògghiati e va cùrcati.» Tu nun ti spugghiari; anzi cci ha' a diri: — «Spugghiàtivi e va curcàtivi.» E comu cci dici accussì, iddu jetta la prima spogghia. Ddoppu ti dici: — «Va, spògghiati e va cùrcati; e tu cci arrispunni: — «Spugghiàtivi e va curcàtivi» e vidi ca iddu jetta la secunna spogghia. Ddoppu iddu ti dici arreri: — «Ora, spògghiati e va cùrcati;» e tu la stissa cosa: senza spugghiàriti mai. A li setti voti iddu jetta l'urtima spogghia, e ddocu t'addiventa un beddu giuvini ca mai lu paru. Allura vi curcàti, e comu siti curcàti, ddoppu li du' uri ti dumanna: — «Rusina, Rusina, chi ura è? Tu cci dici: — «Ura chi mè papà torna di lu tiatru.» Iddu stà n'àutru pizzuddu: — «Rusina, Rusina, chi ura è? — Ura chi mè papà manciava pi sira» cci arrispunni tu. Di poi a punta di jornu: — «Rusina, Rusina, chi ura è?» — «Ura chi mè papà chiamava lu cafè.» Comu nesci lu Suli: — «Rusina, Rusina, chi ura è?» — «Ura chi mè papà chiamava la bivanna.» — Allura lu Riuzzu t'abbrazza e ti dici: — «Tu si' mè mugghieri; ma sta' avirtenti a nun dillu a nuddu, masinnò si' persa!»

Cu stu latinu a cavaddu la figghia si partíu di la chiesa unn'era sò matri, e si nn'ha jutu a Palazzu; s'ha maritatu cu lu sirpenti; cci ha datu a tavula tuttu chiddu chi avía davanti; poi la sira: — «Spògghiati!» — «Spugghiàtivi.» — «Chi ura è?» — «Ura chi mè papà vinía di lu tiatru.» — «Tu si' mè mugghieri.» — «Tu si' mè maritu» e finiu. Lu 'nnumani la picciotta era bedda cuntenti. Lu jornu lu Riuzzu accumparia sirpenti, la notti un beddu giuvini e si gudía l'amuri.

Passannu 'na pocu di misi la Riggina matri un si putía pirsuadiri ca la Rigginedda stava accussì cuntenti cu lu sirpenti; si sfirniciava pinsannu a sta cosa: ma, 'un cci nni dicía nenti.

'Na jurnata la Rigginedda cci addumanna pi grazia a sò maritu di farisi vìdiri ammenu pri na 'vota omu. Iddu cci l'accurdau e cci dissi: — «Dumani affaccia di lu finistruni: tu vidi passari un Cavaleri chi ti saluta cu lu cappeddu: chistu è tò maritu; ma sta' attenta a fatti toi, ca si tu pìpiti, lu maritu cci l'appizzi; e tannu mi pôi truvari, quannu mi cerchi 'ntra fàvuli e cunti.»

Lu 'nnumani comu fineru di manciari lu sirpenti spiríu. La Rigginedda affaccia a lu finistruni: la Riggina cu idda. Passa un cavalirottu, si leva lu cappeddu e saluta. Idda lu saluta e cci ridi. La Riggina si squadiàu, l'afferra pi li capiddi e la tira dintra: « — Ah! traditura, accussì tratti a mè figghiu pirchì è sirpenti?» La povira nora comu si vidi fari sta parti, si scorda ca lu maritu l'avía appricittatu, e cci dici: — «Maistà, chiddu chi vi pari unu stràniu, chistu è vostru figghiu, ca è 'nfatatu, e lu tennu li fati 'n putiri: la notti è omu, e lu jornu è sirpenti.»

La notti lu sirpenti 'un s'arricugghíu!... s'arrigurdau idda di la parola di lu maritu, e si metti a chianciri a chiantu ruttu. Ddoppu pigghia 'na pocu di dinari e pòlisi di bancu e sferra. Camina, camina: a lu primu paisi chi junci trasi, vidi 'na pòlisa, s'addùa la casa e grapi lucanna cu la scrizioni: Tri jorna d'alluggiamentu francu, basta chi mi cuntati favuli e cunti. Accuminzò 'na gran prucissioni di genti a sta lucanna: cu' java e cu' vinía. 'Na jurnata cci va 'na vecchia e cci cunta: — «Stamatina vitti 'na cosa curiusa 'nta 'na campagna. Mentri ch'io era 'nta sta campagna viju di 'na ciacca di muntagna nèsciri un beddu giuvini, cu 'na trùscia di robbi 'n testa pi jilli a lavari. Comu junci a lu ciumi, dici: «Ah! ca si cci fussi mè mugghieri, io cci darría li robbi, e idda li purtiria nna la muntagna e cci li darría a li fati!» — «Veru! cci dici la Rigginedda chi facía di lucannera; — e lu sapiti lu lucali unn'è? mi cci vuliti purtari?» — «Sissignura!» E si nn'hannu jutu pi sta campagna.

Comu juncèru vicinu lu ciumi, la picciotta nun fu locca: licinziau a la vecchia e s'ammucciau 'nta un macchiuni. Veni lu maritu cu la trùscia: — «Ah! mugghieri mia, dici, comu sugnu arruinatu! Ah! ca si cci fussi mè mugghieri, io cci darría li robbi, e idda li purtiría nna la muntagna e cci li darría a li fati!» 'Nta un dittu e un fattu nesci la mugghieri e si cci fa accanusciri a iddu. Iddu cci cunta zoccu avía patutu e zoccu avía a fari idda pi putillu libbirari.

La mugghieri pi lu granni amuri chi cci avía va a la muntagna, trasi nna la ciaccazza e cci dici a la fata maggiuri: — «Voscenza pigghia: ccà cci su' li robbi.»

— «E chi vuliti?»

— «Vogghiu zoccu voli Voscenza»

— «E chi v'hê dari?» cci dici la fata.

— «Zoccu sapi Voscenza.»

E «chi vuliti?» e «zoccu voli,» passau tutta la jurnata e stava scurannu. Quannu macari all'àutri soru cci parsi piatusa, cci dissi la nica: — «Ma 'un la vidi quant'ha patutu sta puvuredda! E dunaccillu zoccu cci ha' a dari; e lassala jiri. — «'Nca mentri lu dici tu, arrispunni la fata maggiuri, pìgghiati (cci dici a la Rigginedda) a tò maritu, e portatillu.»

Figurativi la cuntintizza. Curri a lu ciumi; si va a pigghia a sò maritu e 'n tempu chi si cunta fôru a la lucanna. A lu 'nnumani matinu si partinu e vannu a Palazzu. Comu juncinu si mettinu a cuntari tutta lu passaggiu: e lu Riuzzu cuntau ca li fati l'avevanu 'nfatatu dintra la ventri di sò matri, e la fataciumi cci l'avía fattu livari sò mugghieri. La Riggina granni si pintíu di la mala parti chi cci avía fattu, e cci addimannau pirdunu a la nora: e hannu fattu paci: e fôru pi sempri filici e cuntenti

E nui nni munnamu li denti.

Palermo.


Text viewBook