Folk Tale

Lu Bracceri di manu manca

AuthorGiuseppe Pitrè
Book TitleFiabe novelle e racconti popolari siciliani
Publication Date1870
LanguageSicilian
OriginItaly

'Na vota s'arriccunta ca cc'era e cc'era un Re di Spagna. Stu Re di Spagna avía lu Bracceri di manu manca e lu Bracceri di manu dritta. Lu Bracceri di manu manca avía pi mugghieri 'na donna ca livànnucci li piccati era 'na vera 'mmagini, tanta era bedda e graziusa e arritirata. Lu Bracceri di manu dritta 'nta tantu tempu chi stava 'n Curti nun avía pututu canusciri mai sta bella facci, e quasi quasi nn'avía currivu. 'Na jurnata si vôta cu lu Re e cci dici: — «Maistà, sapìssivu chi bella signura chi havi lu Bracceri di manu manca! chi bella signura, Maistà!»

'N'àutra vota: — «Maistà, haju visto stamatina la mugghieri di lu vostru Bracceri, ca mi fici allucchìri; quantu è bedda!..» 'N'àutra vota: — «Sapiti, Maistà, ca la signura di lu Bracceri di manu manca, cchiù chi va, cchiù bedda si va facennu?...»

Truzza oggi, truzza dumani, lu Re 'un era fattu di lignu, e cu sti cosi chi sintía cuntari di lu (dal) Bracceri di manu dritta appi 'na gran cusirità di canusciri sta billizza rara. 'Na vota si metti a cavaddu cu li so' Cavaleri e passa di lu Palazzu di lu Bracceri mancu. Giustu giustu la signura s'attruvava affacciata. Lu Re si 'ntisi trimari lu cori; passa e talía; ma comu era Re nun puteva appizzari tantu l'occhi supra un finistruni pi nun si diri. Chi fa? torna di la stissa strata, talía, ma la signura ca nun circava pompi, avía trasutu. Lu Re nun appi cchiù abbentu, va a lu Palazzu e ordina ca nuddu niscissi finu ca turnava iddu. La sò pinzata era di jiri 'n casa di la signura, fàricci 'na visita mentri lu maritu era a palazzu e 'un puteva nèsciri, e poi turnari.

Dunca si stracanciau di surdatu va a lu palazzu di lu Bracceri mancu e sona lu campaneddu. Accumparisci la cammarera: — «Chi vuliti?» — «Haju a parrari a la vostra signura.» — «E chi vuliti di la mè signura?» — «Cci haju a parrari.» — «La mè signura sta ripusannu e nun vi pò riciviri.» — «E io vogghiu tràsiri.» — «E vui nun putiti.» E ddocu parola porta parola, si misiru tanto a dìcuti e dissi, ca la cammarera cci detti un ammuttuni e cci stava chiujennu la porta 'nta la facci.

Allura lu Re si sfigghia la giubba di surdatu e cci apprisenta lu tusuni riali.

La cammarera cadi 'n terra e cci addumanna grazia, cà nun l'avia canusciutu. — «È nenti, cci dissi lu Re, haju visto ca si' 'na donna fidili. Ora fammi avvìdiri 'nta la facci sula la Principissa, e mi nni vaju.» — «Maistà sì!» E côta côta l'accumpagnau unni arripusava la sò signura. Idda durmía 'n sonnu 'nchinu, e comu 'nta lu sonnu la facci addiventa cchiù 'ncarnata, lu Re comu la vitti si 'ntisi nèsciri li sènzii. Si leva la 'nguanta e la posa supra lu pavigghiuni di lu lettu. Talía, talía, e poi tuttu 'nzèmmula vota tunnu e si nni va.

Juntu a lu Palazzu, li Cavaleri cu tutta la Corti àppiru libbirtà di nèsciri. Lu Bracceri mancu torna a la casa e cerca di la sò signura. Trasi nna la càmmara di lu lettu e chi vidi?! vidi dda mmaliditta 'nguanta chi lu Re s'avia scurdatu supra lu pavigghiuni. Chista nun fu 'nguanta ca fu diavulu. Lu Bracceri, di ddu jornu 'n poi nun guardau cchiù a sò mugghieri. La povira signura, 'nnuccenti comu Maria Santissima, 'un sapía chi vinia a diri sta nuvitati, e s'assiccumava, s'assiccumava sula, senza lamintarisi mai. La cammarera cci dicía: — «Signura Principissa, e chi manera è chista di stari malinconica, di nun jiri mai a tiatru, a divirtimentu, quannucchì tutti l'àutri dami vannu spumpannu di ccà e di ddà! Dativi paci, cà Bon tempu e malu tempu nun dura sempri un tempu, e La virità va 'nsumma comu l'ogghiu.»

'Na jurnata ddu virsèriu di lu Bracceri drittu s'attrova a passari di la casa di lu Bracceri mancu; cci vannu l'occhi supra un finistruni, e vidi 'na fantasima; e cu' era? era la povira Principissa, ca si nni avía jutu 'n suppilu 'n suppilu, e avia addivintatu 'na cannila. Nn'appi comu 'na certa piatati. Va nni lu Re: — «Maistà, sapiti dda rara billizza di la Principissa, mugghieri di lu Bracceri mancu? nun si canusci cchiù, tanta sicca e giarna è addivintata.» Lu Re pinsau, pinsau; poi si sbattíu la manu supra la frunti, e dici: — «E chi fici io!....»

Passàru du' jorna, e lu Re ordina un pranzu di Curti, cull'ordini ca ogni Cavaleri duvia purtari la soru cu' l'avia, o la mugghieri o àutri dami. Lu Bracceri mancu nun puteva fari a menu di purtàricci a sò mogghi, pirchì 'un avia nè soru nè nenti; chiamò la cammarera e cci dici: — «Dicci a la Signura chi si facissi li megghiu àbbiti chi voli, 'un abbadassi a spisa pirchì unu di sti jorna havi a essiri a pranzu a la Curti.

A la Signura nun cci parsi veru ca sò maritu cci facia sta prupusizioni, e mischina, si misi di bon'umuri pri la festa. Vinni lu jornu, jeru a Palazzu; la Signura s'assittau allatu di lu maritu, a manu manca di lu Re. Cci fôru li piatta li cchiù prilibbati, li vìnura li cchiù megghiu di lu Regnu, argintaria, musichi, canti ch'era 'na gioja a sintilli. Ddoppu finutu lu pranzu, lu Re dici: — «Ora io vurria sapiri quarchi passaggiu di la vita di ognunu di vuàtri Signuri chi m'aviti onuratu oj a tavula. Accuminciamu di vui, signuri Bracceri di manu dritta.»

Lu Bracceri di manu dritta cuntau chiddu chi cci avía successu: e dissi ca cu sò mugghieri avía gudutu sempri la santa paci. — «E vui, signura, (cci dici lu Re a la mugghieri) comu vi la passati cu vostru maritu, mio valenti Bracceri?» — «Bunissima,» rispusi la Signura. Lu Re unu pi unu iju spijannu a tutti li 'mmitati, e cui cci cuntava 'na cosa, e cui 'n'àutra. L'urtimi ristavanu la mugghieri di lu Bracceri mancu, e lu maritu. Prima a idda cci spijau: — «Comu l'âti passata la vostra vita, signura Principissa?» La povira signura senza smuvìrisi cci arrispunníu cu 'na vera grazia, 'n cunsunanti:

— «Vigna era e vigna sugnu;

Era stimata e ora nun sugnu;

Senza causa e raggiuni

Haju persa la mè fataciumi.»

Lu Bracceri bottu 'nta bottu arrispunni:

— «Vigna era e vigna si';

Eri stimata e ora nun si';

Mi jeru l'occhi 'ntra lu pavigghiuni,

Vitti la 'nguanta di lu mè Liuni,

Ed hai persu la tò fataciumi.»

Lu Re capíu tutta la storia, ca la vigna era idda, ca avía statu abbannunata di sò maritu, pirchì chistu avía truvatu la 'nguanta supra lu pavigghiuni; capíu ca lu mali l'aveva fattu iddu pi la sò cusiritati, e subbitu dissi:

— «Di ssa vigna chi parrati

Diu mi senti e Diu lu sapi.

E la pampina di sta viti

Nu' la côsi nè la tuccai,

Pri sta curuna chi mi 'ncurunai!»

Jurannu pi la curuna, li Re fannu lu cchiù granni juramentu, e perciò lu Bracceri mancu arristau comu un loccu: 'un si putennu pirsuàdiri ca sò mugghieri era 'nnuccenti.

Finíu lu pranzu e lu Re si stetti assittatu cu tutti dui e 'n cunfidenza cci cuntau comu avia jutu lu fattu di la 'nguanta, e poi cunchiudíu: — «Io haju ammiratu la fidìzia di la cammarera pi li so' patruni; e l'unistà di sta donna, ca mai appi a guardari omu fora di sò maritu. Ma però aviti a pirdunari a mia, ch'haju statu la caciuni di la vostra 'nfilicità, e di li vostri dulura.

Iddi ristaru filici e cuntenti

Nui semu ccà e nni munnamu li denti.

Palermo.


Text viewBook