Folk Tale

La Palumma

AuthorGiuseppe Pitrè
Book TitleFiabe novelle e racconti popolari siciliani
Publication Date1870
LanguageSicilian
OriginItaly

Cc'era 'na vota un Re e 'na Riggina. Stu Re e sta Riggina aveva unica figghia; e siccomu sta picciotta avía 'na bedda trizza di capiddi, nun vulía 'nningari a nuddu pilucchieri.

'Na jurnata, mentri si pittinava, trasi 'na palumma, afferrasi la pittinissa e scappa. — «Olà! olà! la palumma si pigghiò la pittinissa!» grida la Rigginedda; ma nun cci potti fari nenti, pirchì la palumma spiríu. Lu 'nnumani, a li vinquattr'uri, torna la palumma; afferrasi lu 'ntrizzaturi, e scappa. — «Olà, olà! la palamma m'arrubbò lu 'ntrizzaturi!» A li tri jorna, avía appena finutu di pittinarisi, mentri si stricava li manu e avía la tuvagghia jittata darreri li spaddi, scinni la palumma, cci afferra la tuvagghia e scappa. Sta picciotta, currivata, pigghia 'na scaletta di sita, si cala, e va appressu sta palumma. La palumma, attrivita, nun fuija; ma comu la vidía vicinu, pigghiava lu volu, e si java a pusari ora ccà ora ddà. Figuràmunni lu currivu di la picciotta! La palumma si 'mmuscau 'nta un voscu; chidda, dappressu; la palumma si 'nfilò 'nta 'na casina sulitaria di campagna; e chidda, dappressu. Comu la Rigginedda trasi, vidi un beddu giuvini e cci dici: — «Aviti vistu tràsiri 'na bedda palumma cu 'na tuvagghia 'mmucca?» — «Sì, cci arrispunni lu giuvini; e la palumma sugnu io.» — «Vui?!» — «Sì.» — «E comu?» — «Li fati mi 'nfataru, e tannu pozzu nèsciri di ccà, quannu tu stai un annu, un misi e un jornu a lu Suli e a lu sirenu, siduta a 'na finestra di sta casina: l'occhi sempri a la muntagna di ccà 'n facci, supra di mia, e io tornu a 'ddivintari 'na palumma. 'Un fazza ca si mi vidi 'mmanu a li fati vistutu comu omu, fai strilli! masinnò peju è lu tò.» La Rigginedda s'assetta a la finestra, la palumma pigghiò lu volu, e si iju a pusari supra la muntagna. Passa lu primu jornu, lu secunnu, lu terzu, passanu li simani, sta picciotta ch'era di lignu! addivintò nìura comu la pici. Passannu l'annu, lu misi e lu jornu, la palumma addivintò omu, scinni di la muntagna e va a la casina. Comu vidi accussì nìura a la Rigginedda: — «Ppuh! chi si' làdia! (e cci sputa 'n facci). 'Un ti nn'affrunti di fàriti accussì smostra p'un omu?» e nni la manna.

Povira picciotta, si 'ntisi mòriri; subbitu si nni va 'nta 'na campagna e si menti a chianciri a chiantu ruttu. 'Nta mentri chianci, passanu tri fati. — «Chi hai?» — «E chi haju ad aviri! accussì e accussì.» E cci cunta la sò mala vintura. — «Nun ti dubbitari, cci dicinu iddi: ca sempri accussì nun pôi arristari.» La soru granni di sti fati cci passa la manu 'nta la facci e la picciotta addivintò bedda, cchiù bedda di lu Suli; l'àutri cci déttiru, una 'na cosa e l'àutra 'n'àutra; e si la purtàru cu iddi. Camina camina, unni si jeru a 'rridduciri? a la citati unn'era Re ddu giuvini. Comu jùncinu, si fannu fari 'nta un vìdiri e svìdiri un palazzu megghiu centu voti di chiddu di lu Re: iddi fincennu di servi, e idda patruna chi cumannava di 'na vera 'Mperatrici. Ddoppu du' jorna lu Re si trova a 'ffacciari:, vidi sta maravigghia di stu gran palazzu, e cci parsi ca si sunnava. Poi vitti a sta picciotta assittata davanti un finistruni. Chistu comu la vitti cuminciò a gargïari. Li fati cci dissiru a la picciotta: — «Si lu Re ti scummetti, e tu dàcci còcciu.» — La cosa 'un putía mancari; lu Re spija oggi, cucchïa dumani, cci dumannò di fàricci 'na visita. La Rigginedda, allatinata di li fati, cci dici tunnu di palla no. — «Dunca si tantu l'aviti a piaciri, vuliti passari vui nni mia?» E idda arrispunníu puru no. Lu 'nnumani, la stissa cosa; a li tre jorna cci dici idda: — «Ora, Riuzzu, si vui vuliti fàrimi 'na visita, aviti a fari un passettu di lu mè finistruni a lu vostru cu un solu di dui parmi di pampini di rosi spampinati.» Lu Re senza mancu fariccillu spiccicari detti ordini di fari un passettu di (da) lu sò finistruni a chiddu di sta granni 'Mperatrici, cu dui parmi di pampini di rosi spampinati. E ddocu vidistivu cintinara di fimmini a cògghiri rosi, a spinnari, ch'era 'na cosa mai vista.

Quannu fa ura, li fati cci dissiru a la picciotta: — «Vèstiti di granni 'Mperatrici, e nuàtri ti facemu li Dami di Curti. Camina supra lu passettu, arrivannu a menza mità di stu passettu, finci ca ti senti pùnciri di 'na spina e lassa fari a nuàtri. Ma fàlla supra lu naturali...» La picciotta passa, vistuta cu un àbbitu di rosa ca lu paru 'un s'ha vistu mai 'nta lu munnu, cu braccialetti, cullani e petri priziusi; a lu menzu di lu passettu: — «Moru! grida idda; 'na spina mi puncíu!...» Li fati la pigghiaru, e si l'aggiraru a lu palazzu, assintumata. Lu Riuzzu ca la stava aspittannu all'àutra punta di lu passettu, vulía curriri pi jilla ad ajutari, ma, ordini d'idda, sta cosa nun la potti fari; e si misi a muzzicari tuttu.

La gamma vunciau; medici, giunti, un midicamentu java e n'àutru nni vinía: la 'Mperatrici s'arridduciu ca si fici lu Viaticu. E lu Riuzzu ca 'un cci putía jiri.... Ddoppu quaranta jorna la malatia fici la vota, e iju pigghiannu migghiuría pi finu ca la 'Mperatrici s'arruspigghiau d'un tuttu e stetti bona.

Passannu tempu, lu Re truzzau arrèri pi vidilla di vicinu. Li fati cci dissiru a idda: — «Dicci ca passi tu pi vìdiri a iddu, ma vôi un passettu cu tre parmi di gesuminu; comu si' a menza strata, e tu finci ca ti punci cu 'n'àutra spina.» Lu Re, prontu, fici fari stu gran solu di gesuminu cugghiutu 'n còcciu 'n còcciu. Quannu li cosi fôru lesti, idda a passu a passu vistuta di 'Mperatrici avanzau. Lu Re all'àutra punta di lu passettu cull'occhi supra d'idda ca cci trimava l'arma pi quarchi spina. A menza strata di lu passettu: — «Ahi! sugnu morta! 'na spina mi trasíu 'nta lu pedi!...» Li Dami si la pigghianu sutta li vrazza assintumata, e si la portanu a Palazzu. Lu Riuzzu, cunsiddirati! si misi a muzzicàrisi li manu, e tiràrisi li capiddi. Cuminciò a mannari e smannari criati nn'idda, ca vìdiri 'un la putía, acchianari mancu, passari lu passettu mancu, e si dava la testa mura mura. Ddoppu tri, quattru simani, stu puvireddu, di la gran pena s'allitticau, e li 'mmasciati sicutavanu pi sapiri com'era la 'Mperatrici, e si cci dava lu pirmissu di passari iddu malatu e bonu. — «All'urtimata, cci dissi 'na vota idda a li criati, chi voli di mia lu vostru Re ddoppu ca m'ha misu 'n fini di morti?» Dici unu di li criati: — «Vi voli pi mugghieri.» — «Ora dicìticci, ca siddu voli a mia, iddu s'havi a fìnciri mortu e s'havi a mettiri 'nta lu catalettu e s'havi a fari purtari sutta lu mè palazzu; e poi mi lu pigghiu.»

Lu Riuzzu ca pi idda avirría fattu cazzicatùmmuli, prestu prestu fa priparari lu catalettu, 'na bella cutra e si cci stinnìcchia di supra fincennu ca era mortu; e si fa purtari sutta lu Palazzu di la 'Mperatrici. Quannu idda 'ntisi la banna e si lu vitti sutta la finistruni: — «Ppuh! e pi la facci tua! Pi 'na donna, ch'hai fattu!» e cci sputau di supra. Lu Riuzzu si 'ntisi vèniri 'na gran quaranata, arrigurdànnusi ca chidda era la povira picciotta chi l'avía libbiratu, e iddu l'avía sputatu di la stissa manera. Comu lu catalettu turnò a Palazzu, subbitu iddu manna 'na 'mmasciata a chista ca cci vulía parrari. Ma li fati ca pi idda pigghiavanu sempri la spata pi la punta, cci mannàru a diri: — «Nonsignura; sta grazia di parrari cu la nostra Signura, iddu nun l'havi ad aviri. Iddu, stu vostru Riuzzu, chi si cridía ca avía a pigghiari 'na catùgghia quannu cci sputau? E nun lu sapi ca chista è 'na figghia di Re 'ncurunatu; ddoppu d'avìricci fattu sbattisimari la sò vita.... Ora iddu si sbattissi la testa mura mura ca la nostra 'Mperatrici nun lu voli!...»

Sapiti comu cci stava finennu a lu Riuzzu? ca pi la pena cci stava appizzannu la vita. Quannu cci parsi a iddi, li fati cci dèttiru lu pirmissu di passari. Lu Riuzzu attisau allura; comu trasíu nn'idda cci addumannò pirdunu e finíu. Si grapi subbitu Cappella Riali e si maritaru. Lu Riuzzu vulía ca li fati arristassiru ddà cu iddi, ma iddi cci addimannaru 'na billissima licenza e spirèru. La Rigginedda mannò a chiamari a sò patri e a sò matri, e cci fu 'na gran festa pi tuttu lu Regnu.

Iddi arristaru filici e cuntenti

E nui semu ccà e nni munnamu li denti.

Palermo.


Text viewBook