Folk Tale

Haasidi jugu

Translations / Adaptations

Text titleLanguageAuthorPublication Date
La jalousie punieFrenchCharles Bailleul_
AuthorCharles Bailleul
Book TitleBamanan : Langue et culture Bambara
Publication Date0
LanguageBambara
OriginMali

Fiyentɔ cɛ̀ tan àni kelen : Ala ma nɔ̀gɔ̀ya kɛ ù si ye. Ù ka gɛ̀lɛ̀ya nìn kosɔ̀n sa, ù kɛra terima ye kà kɛ bɛ̀nbaga ye. Mùsoẁ b'ǔ fɛ̀ sa, ǹka Ala ma à si kɛ gàrjɛ̀gɛ̀tigi ye. Tan ni kelennan nìn, den kelen pe dè b'o bolo. Ù bɛ ɲɔgɔn nɔ̌mìnɛ. Cɛ̀mànìn kelen nìn, ni ò ye bìlàkòrònin ye, ǒ dè bɛ bìla ù ɲɛ. Ù b'ù bolo da ò kan na, kà ù ka ɲinini kɛ tèn kà ù ka balo kɛ tèn.

Ǒ bɛ̀n kɔnɔna nɔ, Ala y'a latìgɛ don dɔ : ù bɛ ɲɔgɔn nɔ̌ fɛ̀ kà taa, ù bɛ bàro la, ù b'ù ka ɲinini na. Ɲinini nìn kɔnɔna nɔ, dɔ bɛ cɛmancɛ rɔ, ǒ sěn dara fɛn dɔ kàn. À sěn dalen ǒ kàn, à ko : - Un ! A'y'aẁ jɔ̀! Ǔ jɔ̀len, à nàna kà nà fɛn ìn tà. (Ò kɛra mùn ye ? Ò kɛra fìle dè ye.) Ò kɛlen fìle ye à bolo sa, à ye fìle ìn mɔ̀mɔ k'à mɔ̀mɔ. Kàbini à y'a dɔn : fìle dòn, à ye fìle ìn da à da la. Kàbi à y'a fiyɛ yɔrɔ min nɔ ko : trreee, àle ɲɛ yɛ̀lɛ̀la. Ò ko : - Hun ! Tɔ̌ẁ y'a ɲìnìnka ko : - Mǔn dòn ? À ko : - Ayi ! Aẁ b'a mɛn Ala la dè. À ti mɛn ne da la.

(Ò kosɔ̀n, fɔlɔ màaẁ tùn bɛ siran. Ù maa sin kà ko fɔ k'à sɔ̀rɔ ni ù tɛ rɔ̀tigɛ dɔn à la, ǔ kàna nà màlo. Kàtugu àle ɲɛ yɛ̀lɛ̀len cogo min, ni tɔ̌ẁ ta ma kɛ tèn, ni àle ko : àle ɲɛ yɛ̀lɛ̀len, à bi kɛ nkàlòntìgɛ̀la ye.) Ò y'a di à dɔɲɔɔn mà ko : - A' b'a mɛn Ala la. Ò fana y'a fiyɛ, ò ɲɛ yɛ̀lɛ̀la. Ù y'a dǒn-dòn ɲɔgɔn bolo tèn, fɔ màa tan ni kelen nìn bɛɛ ɲɛ yɛ̀lɛ̀la.

- Aa ! Ko : Ala ka tɛli !

Ǔ nàna kà nà ɲɔgɔn cɛ̀ kà taa. Ù ma se kà d'à la ... Ù bɛ taa ɲɔgɔn lasìgi sumaba rɔ. A !... kà Ala sɛ̀bɛ̀kɔ̀rɔ̀-tanu ... kà Ala fò, kà bònya di ɲɔgɔn mà kosɛbɛ, ù nisɔndiyalen. Ò la, hakilima dɔ nàna ye à rɔ : (ò tɛ bìlàkòrònin nǐn fǎ ye dɛ ! Ò ye hakilima wɛrɛ ye) ko : - Ni nìn bɔɲɔɔnko nìn hɛraba kɛr'an ye Ala fɛ̀, k'an k'à lajɛ sa : bìlàkòrònin nìn fɛnɛ kà fìle ìn fiyɛ yala Ala bi hɛra dɔ kɛ ò ye, ò kɔ, an tɔẁ bɛɛ ta hɛra kɛra kà ban...

(Yaa ! Haasidi tɛ ban màaẁ nɔ). Ala bɛkà ò sabu dòn min nɔ, yaa ! Haasidi dòn, tɔ̌ẁ yɛ̀rɛ ɲɛyɛ̀lɛ̀len àle sababu rɔ, àle tlara kà nimisa ò rɔ. Àyìwà, à ko : Pɛtu ! K'àle la fìle tɛ fyɛ, ni Ala bɛ min kɛ bìlàkòrònin nìn ye yàn nɔ, k'o kɔ, àle la fìle tɛ fyɛ ! Ɔ ! màa tan bɛɛ ɲɛ yɛ̀lɛ̀la àle sababu , ò diya ma òlu to, fɔ òlu ko : bìlàkòrònin k'àle la fìle fyɛ.

- A ! n fǎ, ko : I tɛ siran Ala ɲɛ wa? - ko : Siran-Ala-ɲɛ yɛ̀rɛ t'o rɔ, e yɛ̀rɛ dè ma n ɲùman dɔn, n'o tɛ, ne kɛra sababu ye kà nìn hɛraba kɛ a' ye ! Ala ma kɔdòn a' fɛ̀ blen dɛ !'

(Haasidiya ko dòn, àle y'a yɛ̀rɛ kɔdòn sa dè.) Kàbini ò kɛra, cɛ̌ fɛnɛ lìmànìyàna. - À k'o tɛ baasi ye. Fɛn o fɛn bi se kà taa sàn tan ni kɔ bɔ, nìn b'an ɲɛ k'ǎn balo, à bɛ màɲùmànko la an nɔ̌ fɛ̀, n'à fɔra ko e nàna nìn kuma suguya ìn fɔ tàn, Ah ! I k'i miiri Ala la dɛ ! Ko : Ala bɛ hɛra kɛ màa ye, ǹka n'i y'a kɛ kojuguya ye, à b'a fàlen bunɛ na dɛ ! - Aa! Ko ò fɛn tɛ nìn ye, ko àle ka fìle tɛ fyɛ. Àyìwà ko : - Wà ! An kà dùgaẁ kɛ cɛ̀nin ye. Ko : E ! ko àle yɛ̀rɛ bɛ se kà dùgaw kɛ cɛ̀nin ye.' (Ò ye haasidi kùnkan ye)

A ko : - Bìlàkòrònin wo, e ye nǐn sàn hakɛ kɛ kà bìla an ɲɛ, k'ǎn kisi gungurunjugu ni kojugu mɔ̀,: fɛn o fɛn ka jugu diɲɛ na, ko : Ala k'ì kisi à mà! Bilàkòrònin ko : - Un, bàba, àmiina ! - Fɛn o fɛn b'a rɔ ni à b'i lɛ̀bu, ko : Ala k'i kisi ǒ mà ! À ko : - Un, bàba, àmiina ! Ko : Bàba, dùgàwu nǐn yɛ̀rɛ wàsàra, dùbàbu ìn ... ko fɛn maa kɛ ni ò ka ca, ko ò bi ban kɛ̀, ko dùgàwu tɛ ban dɛ ! Ko ne kɔ̀ni bɛkà wàsa dòn dùbaẁ rɔ. Aa ! Cɛ̌ ko ò rɔ sa ko, ò kɔ, àle la fìle tɛ fyɛ dɛ ! Ɔ, ko ǔ yɛ̀rɛ k'à la fìle di à mà ko : à b'a fìlètìgì-fyɛ. Ko : - Ɔ ! ko : hɔn i la fìle la ! Kà ǔ kùnnada ! Kùnnàdàli kosɔ̀n sa, à ko : - Un ! Ko kàbini kelen, hɛra min maa sɔ̀rɔ ko : aw sèn tɛ ò rɔ bilen. - ko : Ayi, ko hali n'i y'a sɔ̀rɔ ko diɲɛ bɛɛ lajɛ̀len kɛra i ta ye, n'i ye i fàdènkɛ kɔ̀ni kùnnada, n'i ye hɔrɔn ye, i man kan kà sɔ̀n ò rɔ ko : an si màko tɛ e la fìle hɛra la bilen. I bɛkà nìn min kɛ an ye lɛ́ɛɛ ! ǒ wàsàra.

Kàbini fiyenkɛnin y'a tà, ò yɔrɔ lɔ, à nisɔndiyalenba, à ye fìle nìn da à da la, à ɲɛ yɛ̀lɛ̀len, kàbini ko l treee ! Àle fiyenna tun. À ko : - Úuùn ! Tɔ̌ẁ y'a ɲìnìnka ko : - Mùn kɛlen ? Ko : - Ayi ! Ko : fìle ìn ... A'ye fìle ìn mina ! A' kà fìle fyɛ ! Ko : - Ɛ ! ko fɛn min gɔngɔn ma da à nɔ̌ na ban ko : e ko : fìle tɛ fyɛ, ko bìlàkòrònin kànkari dara k'o tɛ fyɛ, e ko : ǒ kà fyɛ tun ? Ha ! ko fɔ n'i y'a ɲɛfɔ. Ko : - Ayi ! K'a' kɔ̀ni kà fìle fyɛ! Ko : - ún-ùn ! Wà ! Ko e kà nà yǎn fɛ̀ dɛ ! À y'i sɛɛnsɛn, k'o bi taa. À fiyentɔ taara. Ù ko : - Ayi ! I k'ò da i kɔrɔ yèn ! Ko : min fɔr'i ye ko : à kɛlen filɛ i la nìn ye. Ko : - A ! n b'aw dɛli ko : a'ye fìle ìn fyɛ! Ko : - Ayi !

(Ǒ dùn y'a sɔ̀rɔ : à fiyenna kà ban.) Kàbini ò kɛra, cɛ̌ tora màɲùmànko la.

Ò kosɔ̀n, n badenẁ, ni Ala bi màa o màa jɛ̀ hɛra la, ni à sabu dònna i rɔ, kan'a jàti i n'à fɔ e dè ye à kɛbaa ye. Ala lɔjɛ ! I yɛ̀rɛ ka siran kà tɛ̀mɛ hali à kɛlen minnu kǎn kàn. Ni Ala ye fɛn o fɛn sababu dòn i rɔ, i kàn'a jàti mìnɛ k'à kɛ ikomi Ala bɛkà i fìsàya tɔ̌ẁ ye, wala i bɛ tɔ̌ẁ to yèn, kàna sɔ̀n ǒ mà ! Ni Ala ye fɛn o fɛn sababu dòn i rɔ, à to : i ni màaẁ kà ɲà à rɔ.

Ò kosɔ̀n, tùma dɔ, n'aw b'a fɔ màajugu àni haasidi, kelenẁ tɛ. Màajugu ta ye : n ta tɛ di màaẁ mǎ ye, ǹka haasidi ta ye : tɔ̌ẁ kàna kɛ màa ye yèn. Ala k'ǎn bɛɛ kisi haasidiya mà !

A' bi nìn tonẁ tà, ne kɔ̀ni y'a dulon fòròbàbulon ìn kɔnɔ, ni ò ye wàsa bùlon ye. N'i ta tàta bɛ à rɔ, e k'ǒ tà, e k'i màgo ɲɛ̀. N'i ma tàta sɔ̀r'à lɔ sa, ǒ tùma na, n'i tɛ̀mɛ̀na, màa minnu wàsa maa ye à rɔ, ni òlu hami bɛ fa à la, òlu fɛnɛ bɛ dɔ tà, dɔ bi tɛ̀mɛ dɔ la, dɔ fɛnɛ b'ǒ tà.

Ne kɔ̀ni ye ò dulon fòròbàbulon kɔnɔ, Wà ! A' salamalekum !


Text view