Folk Tale

La Rigginotta sghinfignusa

AuthorGiuseppe Pitrè
Book TitleFiabe novelle e racconti popolari siciliani
Publication Date1870
ATU900
LanguageSicilian
OriginItaly

Si cunta e si raccunta chi 'na vota cc'era un Re; stu Re avía 'na figghia, bedda di li 'stremi biddizzi; sta figghia era 'ntra 'na età atta a maritàrisi. Un jornu si la chiamau: — «Figghia mia, cci dissi, tu si 'ntra 'n'età chi bisognu maritariti; jen ora avvisu tutti li Rignanti amici mei chi lu tali jornu tegnu una gran festa, e accussì verrannu cu tutti li soi famigghi, e tu, figghia mia, vidrai quali ti piacirà.» Vinni ddu jornu, vidistivu agghicari li Rignanti cu li famigghi. Allura lu Re li 'mmitau a manciari lu mezzijornu. La figghia vidennu a tutti, si 'nnamurau di lu figghiu di lu Re Granatu, e cci l'avía dittu a sò Papà. 'Ntra sti cosi vuàtri lu sapiti comu si soli fari; pri mezzu d'amici....; 'nsumma lu figghiu di lu Re Granatu avía saputu tutti cosi; ed era cuntintuni. Cunsidirati li gran manciarizzi chi si pripararu; vinni lu mezzijornu e tutti si assitaru 'n tavula e si misiru a manciari; 'n fini di la tavula vinni lu piattinu di lu granatu. O stu Re nu n'avía manciatu mai, e chi cci facía pena vìdiri 'n terra lu granatu, cci nni cadíu un còcciu 'n terra; iddu chi fa? si cala, e pigghia ddu còcciu. Chi vulistivu vìdiri! la Rigginotta chi nun facía àutru chi taliari a iddu, comu vitti chistu, si susíu di tavula e si nni iju 'ntra la sò càmmara 'ncuitata e 'n chiancennu. Allura si susíu lu Re e iju a vìdiri chi cosa avía avutu sò figghia; comu lu vitti, idda cci dissi: — «Papà meu, a mia stu picciottu mi avia piaciutu, ma vitti chi è veru liziuneri; jeu nun lu vogghiu cchiù.»

Allura lu Re ringraziau a tutti li Rignanti, e si cci licinziau. Ma lu figghiu di lu Re Granatu avía saputu tutti cosi e nn'appi tantu currivu chi pinsau di vinnicarisìnni; e chi fici? si travistíu, e si ristau 'ntra ddu stessu paisi, e si misi a tèniri d'occhiu soccu si facía 'ntra lu Palazzu riali. Un jornu sappi chi lu jardinaru si nn'avía jutu, e si circava un bonu jardinaru: iddu, chi era dilittanti di sti cosi, chi fici? si vistíu di viddanu e si cci prisintau; ficiru li patti di lu' prezzu, di chiddu sirvizzu chi avia a fari, e fu fattu jardinaru di lu Palazzu riali: si iju a pigghiari la sò cascitedda unni cci avía misu li rigali chi avía a fari a la zita, e comu chi avissi statu chinu di li soi mutanneddi, si la purtau 'ntra la casa chi avía avutu pi abitazioni da lu Re, 'ntra lu stissu jardinu.

'Na matina stinníu 'na bedda manta di sita raccamata d'oru tutta chi lucía e rilucía: la finestra di la càmmara di la Rigginotta dava 'ntra lu jardinu, e ogni matina sulía affacciarisìcci; ssa matina affaccia, quant'agghìca e vitti dda manta chi cci piacíu assai assai e chiamau lu jardinaru e cci dissi: — «Dicitimi: di cui è dda manta?» Ed iddu: — «Sta manta è mia.» — «Mi la vuliti vìnniri?» — «Mai.» Allura 'ncarricau li so' criati di vìdiri si lu putianu persuadiri di vinniriccilla; li criati tantu ficiru pri accattarla, ma fu ammàtula; allura tintaru si la vulía canciari cu dariccìnni àutri robbi; 'nsumma fu tuttu ammàtula; sulamenti cci dissi lu jardinaru: — «Tannu jeu dugnu la manta a la Rigginotta quannu mi fa curcari 'ntra la prima stanza di lu sò appartamentu.» Li criati si nni ficiru li gran risati e jeru nni la patruna, e tantu ficiru e tantu dissiru chi la Rigginotta si accurdau. Si jeru a pigghiari la manta e ficiru lu pattu chi lu avìanu a chiamari iddi quann'era ura: la sira doppu chi tutti si avìanu addurmisciutu, lu chiamaru, e lu lassaru ddà; la matina beddu matinu lu jeru a'rrusbigghiari, e lu ficiru jiri.

Doppu 'na uttina di jorna lu jardinaru stinníu 'n'àutra manta cchiù bedda assai di chidda e cchiù ricca; la Rigginotta la vosi, ma lu jardinaru pri dariccilla vosi dòrmiri 'ntra la secunna càmmara; e cci fu cuncessa! Doppu matina stinníu 'na vesta tutta arraccamata d'oru e perni e brillanti 'n quantità. La Rigginotta 'nfuddíu, ma nun appi chi fari; s'àppinu a cuntintari di fari dòrmiri lu jardinaru 'ntra l'anticammara dunni durmía idda; però lu fici senza nuddu scantu, pirchì a stu jardinaru l'avianu tutti pri babbu. Puvireddi! sta vota ficiru lu cuntu senza lu tavirnaru.

Lu jardinaru doppu chi si pirsuadiu chi tutti eranu addurmisciuti, si curcau, fincíu di addurmiscìrisi; doppu un bellu pezzu si fici vèniri lu friddu, e 'ncuminciava a trimari tuttu; e comu era appujatu 'ntra la purtera la facía trimari tutta. A stu scrùsciu si risbigghiau la Rigginotta e ddocu 'ncuminciau a diri di zittìrisi; ma iddu a rispunniri ca sintía friddu, e a fari lu scrùsciu cchiù forti; vidennu doppu un pezzu chi era ammàtula fàricci sèntiri la raggiuni, chi la putianu sèntiri, e putía aviri dispiaciri, sapennulu chi era babbu, idda scinníu di lu lettu e cci grapíu; doppu chi la Rigginotta si curcau, chi fa iddu? si cci iju a curcari a latu; lu 'nnumani si susíu matinu e si nni iju. Ora comu si fa chi la Rigginotta niscíu gràvida? pi la gran còllura nun manciava cchiù; si vidía a picca a picca crisciri la panza, cci paría chi tutti si nni putìanu addunari; junta veru a la dispirazioni cci lu dissi ad iddu, iddu cci dissi chi àutru rimediu nun cc'era chi di fujrisinni cu iddu, ma chi iddu era veru scarsu; idda mischina a scansu di essiri disanurata si accurdau di fujrisinni, si pigghiau quattru 'mmarazzeddi, 'na cusuzza di dinari, e 'na notti si nni fujeru, soli e a l'appedi.

'Ncuntravanu pi la strata vardj di vistioli, di pecuri, tanti fea e paricchiàti: idda cci spijava: — «Di cui sunnu sti vistiola?» — «Sunnu di lu Re Granatu.» — «Ah!» — «Chi fu, chi avisti?» cci spija lu jardinaru; e idda: — «Jeu a chissu nun lu vosi pi maritu.» — «Furca pri tia!» e accussì cci dicía lu jardinaru ogni vota chi idda cci dumannava di cui eranu ddi fea, paricchiàti, jimenti, pecuri. Comu vosi Diu agghicaru, a la sira, stanchi morti, sudati strapilati; iddu cci avía dittu chi era lu figghiu di lu curàtulu di lu Re Granatu; comu junceru traseru 'ntra 'na casuzza tutta affumata unni cc'era un litticeddu, lu furnu e lu fucularu; appressu cc'era 'n'àutra casa chi era la stadda e lu jaddinaru; cci dissi iddu di scannari 'na gaddina, e cucinaru; e cci fici ammucciari li pinni dintra lu furnu, e doppu chi manciaru si curcàru; lu 'nnumani matinu si nni niscíu dicènnucci chi si ritirava a la sira. Doppu chi niscíu iddu, avía passatu un pizzuddu, quantu vinni lu figghiu di lu Re Granatu vistutu di Re, 'ncuminciau a dumannàricci cui era; ed idda: — «Sugnu la mugghieri di lu figghiu di lo sò curatulu.» — «A mia mi pari chi non aviti cera di femmina bona; vui mi pariti qualchi latra.» E chi fa? chiamau li gaddini, li cuntau e dissi chi cci nni mancava una e chi ajeri doppu manciari eranu giusti; 'ncuminciau a circari, e truvau li pinni 'ntra lu furnu, e ddocu 'ncuminciau a fàricci 'na sfasciata di diavuluni, pi latra pigghiannula e pi latra lassannula; e cci dissi: — «Si nun fussi jeu v'avissi cunsignatu a la Giustizia, e sa quantu cosi facistivu 'ntra lu vostru paisi chi vi nni vinistivu ccà; ma vi facistivu canusciri allura!» Idda mischina si misi a chianciri.

Tutta ssa battaria la 'ntisi la matri di lu Re, e la chiamau, cci detti tantìcchia di cafè; cci dissi chi sò figghiu era curiusu, e idda nun si nn'avía a fari; poi cci dissi: — «Ora jeu haju la nora gravida, e bisognu fàricci lu cannistru; vui mi vuliti ajutari a cùsiri?» Idda cuntintuna cci dissi di sì; e ddocu la matri cci niscíu 'na pocu di cammiseddi, jippunedda, pannizzi, fardi pi cùsiri. A la sira vinni iddu, e 'n chiancennu cci dissi idda tutti cosi, e chi cci curpava iddu; — «jeu, dici idda, nun cci vogghiu cchiù stari ccà, jemunìnni a 'n'àutra banna.» Iddu la cunfurtau, si curcàru.

Lu 'nnumani iddu niscíu, e cci dissi a lu solitu chi turnava a la sira, e chi avía a vidiri di pigghiàricci a la Riggina qualchi cammisedda e qualchi àutra cosa, e si l'ammucciava 'ntra lu pettu, pirchì iddu era scarsu ma veru scarsu, ed idda gravida, e avía bisognu di qualchi cosa di robba pri lu picciriddu chi avía a nasciri. Doppu chi si nni iju iddu, la Riggina la chiamau, e 'ncuminciaru a cùsiri; 'ntra 'na vutata d'occhi di la Riggina idda si misi 'na cammisedda 'n pettu: trasíu lu figghiu e cci dissi a sò Mamà la Riggina: — «Mamà, a cui teni ccà? a ssa latra? chissa è capaci di arrubbàricci tutti cosi!» e chi fa? cci ancugna, cci 'nfila la manu 'n pettu e cci pigghiau la cammisedda. Cunsidirati chi sorti di murtifcazioni chi appi la sfurtunata! e ddocu iddu cci fici 'na letta seria; la Riggina cci dissi rimpruvirànnulu: — «Basta, chisti sunnu cunti di fimmini, e a tia nun t'apparteni»; di poi cunfurtau ad idda chi chiancía a chiantu ruttu: doppu chi passau tuttu cci dissi la Riggina chi lu 'nnumani l'aspittava arrè, — «chi avemu a 'nfilari 'na pocu di perni.» La sira comu s'arricugghíu iddu, 'n chiancennu la picciotta cci cuntau tuttu; iddu cci dissi chi chissu Re era avaru, e chi nun si nn'avía a 'ncaricari di soccu cci dicía iddu: — «Chiuttostu, dici, ha' a circari di pigghiariccinni quarchi filu di perni, e ti l'ammucci 'n sacchetta.» E accussì fici. Lu 'nnumani la Riggina la chiamau, 'ncuminciaru a 'nfilari perni, la Riggina iju pi muddari un mumentu, idda si 'nfila 'n sacchetta un filu di perni! Tantu assai nun avía passatu chi avía vinutu la Riggina, chi trasíu lu Re; comu la vitti, cci dissi a sò Mamà: — «A ssa latra cci duna 'n putiri li perni? vidi quantu cci nn'ha pigghiatu!» Senza tanti cirimonnii cci 'nfila la manu 'n sacchetta, e cci pigghia lu filu di perni. Nun vi pozzu diri nè cuntari chiddu chi fici lu Re, e quantu cci nni dissi; tantu chi a idda cci avía pigghiatu un sintòmu; e basta: la Riggina cci fici ciarari una carraffina, cci detti tantìcchia d'acqua; comu vosi Diu, rivinni. A la sira vinni iddu, cci cuntau lu tuttu, e mancu si sintía tanta bona, chi si curcau senza manciari. Lu 'nnumani si sintía li duluri, pirchì era fattu lu tempu, e cci avìanu misu a vèniri li dogghi; iddu comu chi nun si nni avissi addunatu, niscíu e cci dissi chi a la sira turnava. Li duluri avanzavanu, quantu si 'ntisi chiamari di la Riggina, e cci dissi: — «Bona donna, cc'è la mammana, pirchì mè nora havi li dogghi; acchianati e vi faciti fari 'na visita.» Basta: idda acchianau tutta affruntata; quannu la mammana la visitau dissi chi era ura di figghiari, e di fattu figghiau, e fici un beddu figghiu màsculu e la Riggina la fici curcari ddà chi cc'era un lettu magnificu. Doppu vinni lu Re e trasíu 'ntra dda càmmara e comu la vitti curcata chiamau a sò Mamà, — «Comu, cci dissi, a ssa latra curcata ddocu l'havi?» strava principiannu. Quantu la Riggina cci dissi: — «No, figghia mia, chissu è tò mariti, e pri tantu t'ha fattu chissu, pirchì tu pri lu còcciu di granatu nun ni lu vulisti pri maritu.» Allura anchi lu Re cci dissi tuttu chiddu chi avía fattu. Allura scrissi a lu patri di la Rigginotta; difattu vinni cu la famigghia; si maritaru sullennementi, 'nvitaru tutti l'amici Rignanti, tìnniru tri jorna di fistinu.

Iddi arristau filici e cuntenti,

E nïàutri ccà senza nenti.

Erice.


Text viewBook