Folk Tale

Rusina 'Mperatrici

AuthorGiuseppe Pitrè
Book TitleFiabe novelle e racconti popolari siciliani
Publication Date1870
ATU425,884
LanguageSicilian
OriginItaly

'Na vota s'arriccunta ca cc'era un mircanti, e stu mircanti avia tri figghi fimmini: la cchiù nica era la megghiu di tutti e si chiamava Rusina; ma li so' soru la chiamavanu «muzzu di stadda», e cci facianu sempri mali disprezzi. Càdinu 'n vascia furtuna, e lu patri si ritirau cu tutti tri 'nta la campagna. Cci veni la nutizia ca già un bastimentu di li soi s'avia sarvatu, e cci tuccava a iddu la sò mircanzia. Si vesti e parti. Cci dici la figghia granni: — «Papà, mentri vassía parti, mi purtassi un bell'àbbitu.» La secunna: «Papà, a mia puru» La nica: — «Papà, io nun vogghiu nenti, sulu chi 'na rosa.»

Parti lu patri, ma quannu 'siggíu, eranu tantu li dèbbiti chi appi a pagari ca nun cci arrìstò manco un guranu; anzi arristau dibbituri. Misi a caminari; 'nta la strata vitti 'na fiuretta, vidi un pedi di rosa; dici: — «A chi nun cci pozzu purtari l'àbbiti pi li me' figghi granni, cci portu la rosa a Rusina.» E nni scippò una. Scippa e si vidi prisintari un mostru: — «Com'hai avutu st'attrivimentu di pigghiàriti sta rosa?» E lu mircanti cci cuntò tuttu lu passaggiu, ca sò figghia Rusina vulia purtata sta rosa. — «Senti, cci dici allura lu mostru, io t'aspettu ottu jorna; 'n tempu ottu jorna, io vogghiu a tò figghia Rusina ccà, e chista sarà la tò ricchizza.» Poi si l'acchiana susu, 'nta lu palazzu; e chi cc'era? 'na bella tavula cunzata; mancia, lu lettu era cunzatu, e si va a curca. Lu 'nnumani comu s'arruspìgghia, trova sopra lu tavulinu 'na bella summa di dinari; scinni, si metti a cavaddu, parti. Arriva a la casa, e cci duna la rosa a Rusina. — «E a nuàtri nenti?» dicinu la granni e la mizzana. — «Nenti, figghi mei, pirchì allura dinari 'un n'avia.» — «Taliati! Pi lu muzzu di stadda cci pinsò, e pi nuàtri nenti!...» Lu patri cci fici a vidiri li dinari, e cci cuntò la cosa di lu mostru. — «Cci vô' vèniri, Rusina, nni lu mostru?» — «Vassía cci la porta!» dicinu li soru. Idda cuntenti: — «Jamuninni, patri mio.» E si nni jeru.

Arrivannu ddà si vidinu livari li cavaddi, e li vidinu purtari 'nta la stadda. Acchiananu susu; la tavula cunzata, mancianu e si curcanu, lu patri 'nt'ôn lettu, la figghia 'nta n'àutru. Lu patri stetti tri jorna; a lu capu di li tri jorna, cci addumannò licenza a la figghia e parti cu la valìcia china di munita d'oru. A lu jirisinni vidi 'nta la scala lu mostru: — «Ti ringraziu ca mi la purtasti; (cci dici stu mostru) 'un dubbitari, ca tò figghia ccà è trattata.»

Rusina 'nta ddu palazzu cci stava cuntenti. Si grapía quarchi libru liggía: «Rusina 'Mperatrici.» Grapía lu guardarobba: Rusina 'Mperatrici. Pigghiava un bell'àbbitu Rusina 'Mperatrici: sempri Rusina 'Mperatrici! La sira vidi gràpiri 'na purticedda, e cci accumparisci lu mostru e cci dumanna: — «Rusina bedda t'ammanca nenti?» Idda cci dicia cu 'na certa grazia: — «Nenti; haju mutivu di ringraziarivi.» Ogni sira cci affacciava stu mostru, e facìanu la sò cummirsazioni. 'Na siritina cci dici lu mostru: — «'N sai nenti, Rusina! Si marita tò soru la granni. Lu tò cori, cci vurrissi jiri?» — «Sì, io cci vurrissi jiri.» — «Io ti cci mannu, ma sai qual'è lu pattu? la vidi e poi torni a la tò abbitazioni.»

Lu 'nnumani; cammareri, sirvituri spavintusi, cu' la pittinava, cu la vistía; si metti 'nta 'na gran carrozza di gala, e parti, e li carrozzi di li dami di Curti pi dappressu. — Jamu a li soru. Comu vidinu tràsiri sta signura cu st'assequii allucchieru. Idda 'un cci dissi nenti cu' era; s'assittau. Si fici lu matrimoniu; idda cci assistíu; a la finuta si menti 'n carrozza e parti: e chiddi arristaru cu la curiusità cu' era sta signura.

Torna a la sò abbitazioni. La sira cci cumparisci lu mostru: — «T'ha' divirtutu, Rusina?» — «Assai!»

Ddoppu jorna: — «Rusina, 'n sai nenti? Tè soru la mizzana si marita. Cci vô' jiri?» — «Si mi cci mannati.» Iddu cci fa priparari n'àutru bell'àbbitu, cchiù megghiu di lu primu: li cammareri all'ordini; si vesti: 'n carrozza! e va a la casa di sò patri. Tutti alluccuti a vidiri a sta signura; e lu fistinu chi cci facíanu! l'assequii, li rivirenzi... Finiu la festa; si nni turnò a la sò abbitazioni. La sira cci cumparisci lu mostru: — «Ti divirtisti, Rusina?» — «Assai!»

Jamu ca iddu si cci spijau chiaru chiaru: — «Rusina, tu mi vôi pi maritu?» — «Sintiti; pi amicu io vi vogghiu, pi maritu, no...» Poi 'nta idda stissa pinsava e dicia: — Ma comu! chistu ha livatu la mè famigghia di la miseria, iddu 'un mi fa mancari nenti, iddu mi voli beni, e io cci dicu accussì?! E pirchì 'un mi l'hê pigghiari pi maritu?! — Poi lu taliava; e cci paría bruttu.

'Na siritina lu mostru jittò un suspiru. — «Pirchì suspirati?» cci dici Rusina. — «E pirchì ti l'hê diri? Si ti lu dicu, pi tia è un corpu di cuteddu.» — «No, s'è pi chistu, lu vogghiu sapìri.» Si vutò lu mostru: — «Tò patri stà mali. Lu tò cori tu cci vurrissi jiri?» — «Si vui mi cci mannati.» — «Talè, io ti cci mannu; ti dugnu st'aneddu; a la capu di novi jorna e nun veni, io staju murennu, e si tu talìi st'aneddu, la petra addiventa niura. Si tu nun veni, io moru.» Pigghia 'na canna, cu la punta di la canna ci proj st'aneddu, e idda si lu misi a lu jìditu.

Lu 'nnumani trova la carrozza pronta; parti. Comu junci a la casa, trova a sò patri cchiù a ddu munnu chi a stu munnu. Povira figghia nun si potti tèniri; cci vinni di diri: — «Patruzzu mio!» Comu li soru sèntinu accussì, — «Ah! tu si' nostra soru!» e si l'abbrazzaru. Lu patri grapíu l'occhi a vanidduzza: la figghia si l'abbrazzau; a li du' jorna lu patri passò a maggiuri vita.

Li soru 'un ni la vulianu fari jiri cchiui; idda dicennu ca si nn'avia a jiri, iddi a diri no, si nni iju a curcari. La notti facìanu li novi jorna ca mancava di lu palazzu di lu mostru; talía l'aneddu, lu vidi nìuru comu la pici. Sâta di lu lettu, si vesti, nesci. La carrozza era pronta; si 'ncarrozza; parti. Junci a lu palazzu e vidi ca lu mostru si turciuniava rama rama 'nta lu pedi di rosa. Idda muríu: cu 'na santa pacenzia si menti a livari ddi spini di lu pedi di rosa pi nun fallu cchiù arruinari; acchiana susu, pigghia un certu 'nguentu, e misi a untari tuttu lu mostru; e a fari comu 'na Maria. Lu 'nnumani scinníu arreri; e l'untò 'n'àutra vota; e pi quattru jorna fici sempri la stissa cosa.

A li quattru jorna lu mostru cci cumparisci arreri di la purticedda: — «Lu vidi, Rusina? pi causa tua, io stava murennu. Ora tu mi vôi pi maritu?» Idda, bottu 'ntra bottu: — «Gnirnò!»

'Na siritina cci camparíu lu mostru e cci dissi la stissa cosa: — «Rusina, mi vôi pi maritu?» — «No; pi amicu sì; pi maritu, no.» Iddu ha chiusu la purticedda e si nn'ha jutu. Si grapi arreri la purticedda e cumparisci un beddu giuvini, ma beddu pi daveru. — «Rusina, tu mi vôi pi maritu?» — «No, di tia e tia, io mi pigghirría a chiddu chi m'ha fattu tanti binifizii; ma a tia nun ti pigghiu.» — «Ma io sugnu un beddu giuvini; chiddu è làdiu...» — «No, io a tia nun ti pigghiu; di tia e tia mi pigghiu a chiddu.» — «Ah! no? Bonasira!» si tira la porta e si nni va.

Cci cumparisci lu mostru: — «Lassàtimi stari, cci dici Rusina; ora ora mi cumparíu un bellu giuvini e mi dissi: — «Mi vôi pi maritu?» Io cci dissi: — «Vaitivinni! pi vui e vui mi pigghiu a lu mostru.» — «Tu veru mi dici, Rusina? Com'era? beddu?» cci dici lu mostru. — «Gnursì: beddu.» — «'Un cci assimigghiava a mia?» — «No, chiddu era un beddu giuvini; vui siti làdiu.» — «E si tu a iddu l'avissi a vìdiri lu canuscissi?» — «Gnursì, ca lu canuscissi; ma io nun mi lu pigghiu.» — «'Unca a mia mi pigghiassi?» — «Ora a li curti: gnursì, io vi pigghiassi a vui!» — «Tu veru dici? 'Nca a mia mi pigghi pi maritu?!» — «Sì, veru! io ti pigghiu pi maritu!..» E comu idda dici accussì, a lu mostru cci metti a calari la spogghia, e 'nta un mumentu addiventa un bellu giuvini, cchiù beddu di lu primu. Subbitu veni la gran sirvitù, la gran Signuria, Cavaleri, Dami di Curti, menzu munnu.

Lu palazzu si truvò tuttu alluminatu, ca era lu palazzu di lu 'Mperaturi, e lu mostru era lu 'Mperaturi 'n pirsuna. Si grapíu cappella riali e si maritaru.

Iddu accuminzò a rignari di 'Mperaturi, e idda di 'Mperatrici: e accussì

Arristaru filici e cuntenti

E nui ccà nni stricamu li denti.

Palermo.


Text viewBook