Folk Tale

Lu Re d'Amuri

Translations / Adaptations

Text titleLanguageAuthorPublication Date
The King of LoveEnglishThomas Frederick Crane_
TitleLu Re d'Amuri
Book AuthorGiuseppe Pitrè
Chapter Nr.018
Language codescn
Origin (region)Sicilia

'Na vota s'arriccunta ca cc'era un cavuliciddaru. Stu cavuliciddaru avia tri figghi fimmini. 'Na vota si vôta la cchiù nica: — «Oh! patri, mi cci purtati a cògghiri cavuliceddi?!» — «Sì, figghia mia.» E si l'ha purtatu. Arrivannu 'nta un jardinu, si misiru a cògghiri cavuliceddi. Idda di luntanu avvista un bellu pedi di cavuliceddi, e si metti tira tu e tira io cu lu patri a scippallu. Comu lu scipparu, nesci un turcu, e cci dici: — «E comu cci aviti graputu la porta a lu mè patruni! Ora aviti a tràsiri, ca iddu havi a dicidiri chi castigu v'havi a dari.» Chiddi, cchiù morti ca vivi, trasèru ddà sutta, mentri ch'eranu misi assittati vìdinu tràsiri a n'aceddu virdi; lu vìdinu 'nfilari 'nta 'na tina di latti, poi 'nta 'na tina d'acqua; nesci di ddà tina, s'asciuca, e addiventa un beddu figghiu. Si vôta cu lu turcu: — «E chi vonnu sti pirsuni?» — «Signuri patruni, v'haju a diri ca st'omu e sta donna hannu tiratu un cavuliceddu e v'hannu graputu la porta di lu suttirraniu.» — «Nuàtri chi vulìamu sapiri — dici lu patri — ca chista era la casa di Voscenza; mè figghia vitti un bellu cavuliceddu, cci piacìu e lu scippò.» — «Beni, mentri è chistu — dici lu patruni — vostra figghia resta ccà pi mugghieri mia: tiniti stu sacchiteddu di munita d'oru, e vi nni putiti jiri. Quantu voti aviti disiu di vìdiri a vostra figghia, viniti, e siti lu patruni.» Lu cavuliciddaru si licenzia cu sò figghia, e si nni va.

Lu patruni comu arristò a sulu cu idda cci dissi: — «Vidi, Rusidda: tu ora ccà si' la patruna...;» e cci cunsignò tutti li chiavi. Iddi si gudìanu li capiddi di 'n testa. 'Na jurnata cci vinni 'n testa a li so' soru di vuliri jiri a vidiri a Rusidda. Tuppuliaru e traseru: e l'aceddu 'un s'avia arricugghiutu pi fari la solita funzioni di lavàrisi 'nta lu latti e l'acqua. Li soru accuminzaru a spijàricci: — «Ora chi cosa è stu tò maritu?» — «E io chi sàcciu...» cci arrispunni la soru. — «Comu pò essiri mai ca tu ha' a stari cu iddu senza sapiri cu' è e cu' nun è!» Si vôta Rusidda: — «Io nun lu sàcciu, pirchì iddu mi fici pi pattu ca io 'un hê circari cu' è iddu.» — «Sai tu ch'ha' a fari? Finciti siddiata, ammenu iddu ti lu dici cu' è.» Idda si fici livari di li paroli di' li so' soru, e quannu s'arritirò l'aceddu e si lavò e addivintò omu, idda si cci ammustrò siddiata. — «Chi hai?» cci spija lu giuvini. — «Nenti» — «Megghiu mi la vô' cuntari.» Rusidda si fici apprïàri un pezzu, all'urtimata cci dissi: — «Ora lu sai pirchì sugnu siddiata? vogghiu sapiri tu comu ti chiami.» — «Ah! Rusidda Rusidda, ma tu veru lu vô' sapiri comu io mi chiamu?» — «Sì ca lu vogghiu sapiri.» — «Ma veru veru dici?» — «Sì ca lu vogghiu sapiri.» — «Mentri ca tu dici veru, pigghiami lu palangàru e lu vacili d'oru chi cc'è 'nta lu stipu, e mèntili supra sta sèggia.... Rusidda, prima ch'io acchianu supra sta sèggia, dimmi si da veru vô' sapiri comu io mi chiamu. Bada ca è peju pi tia.» — «Sì ca lu vogghiu sapiri!» Pigghia iddu, e si metti sopra lu vacili e si vagna li pedi. — «Rusidda, tu veru lu vô' sapiri comu io mi chiamu?» — «Sì.» E l'acqua cci arrivò a la panza, cà iddu, l'aceddu, si cci avia 'nfilatu! E cci dici: — «Rusidda, tu veru lu vô' sapiri comu io mi chiamu?» — «Sì!» E l'acqua cci arrivò a la vucca. — «Rusidda, tu veru lu vô' sapiri comu io mi chiamu?» — «Sì, sì, si!» — «Ora vidi ca io mi chiamu lu Re d'Amuri!» e dicennu accussì, spirisci iddu, spirisci lu vacili, spirisci lu palazzu, e Rusidda si trova jittata 'nta 'na chianura senza un'arma chi l'ajutassi. Chiama cammareri, criati; cu' cci avia a rispunniri?! Si vôta e dici: — «Mentri spiriu iddu, io l'hê jiri circannu spersa pi lu munnu.»

E gràvita grossa e bona (ca idda già era gràvita) si misi a caminari. Camina, camina, cci scura 'nta 'n'àutra chianura accussì sularina, ca mischina! si sintia strinciri lu cori. 'Un sapennu comu fari, chiama:

«Ah! Re d'Amuri, Lu facisti e lu dicisti, 'Nt'òn vacili d'oru mi spiristi, E la povira mischina Cu' l'arricogghi di ccà a stasira?»

Mentri ca idda grida accussì, cci affaccia 'na Mamma-dràa; e cci dici: — «Ah! sciliratuna, e chi curaggiu hai di jiri circannu a mè niputi!... Ma lu sai pirchì 'un ti manciu? pi st'armuzza ch'hai 'nta stu stomacu. Veni ccà, ca pi stasira io ti ricoviru.» Si la 'nfilò dintra, e la fici jiri a curcari. Lu 'nnumani la fa sùsiri, cci duna un pezzu di pani, e cci dici: — «Bada, ca nuàtri semu setti soru e tutti semu Mamma-drai, e la cchiù rigurusa è tò soggira. Sta' a cura.» E la picciotta si misi a caminari. Caminu facennu cci scurò 'nta li pedi. La sira idda chiama:

«Ah! Re d'Amuri, Lu facisti e lu dicisti, 'Nt'òn vacili d'oru mi spiristi; E la povira mischina Cu' l'arricogghi di ccà a stasira?»

Mentri ch'idda facía accussi cci affaccia 'n'àutra Mamma-dràa, ca era zia di lu Re d'Amuri. Prima cci fici 'na sparatuna, poi l'arricuvirò 'nta la sò casa. Lu 'nnumani cci detti un pezzu di pani e nni la fici jiri, dicènnucci la stissa cosa di sò soru. P'accurzari, la povira picciotta caminò se' jorna, e li Mamma-drai cci dissiru tutti sei la stissa cosa. Lu settimu jornu, idda facía larmi di sangu gridannu:

«Ah! Re d'Amuri, Lu facisti e lu dicisti, 'Nt'òn vacili d'oru mi spiristi, E la povira mischina. Cu' l'arricogghi di ccà a stasira?»

E cci affaccia la cugnata, la soru di Re d'Amuri; dici: «Rusidda Rusidda, mentri 'un cc'è mè matri, acchiana.» Cci cala li trizzi e la fa acchianari. La fa manciari, e cci dici: — «Vidi ca ora veni mè matri, e si mancia sta maidda di pasta, stu porcu sanu, 'na furnata di pani; e un varrili di vinu si vivi. Comu idda è arrivata a menzu manciari, pigghia la minna di lu latu mancu e si la jetta darreri a lu latu drittu; pigghia la minna di lu latu drittu e si la jetta darreri a lu latu mancu. Tu cci ha' a 'ffirrari li punti di li capicchi, e cci l'ha' a strinciri di 'na manèra ca l'ha' a fari mòriri. Idda ti dici: «Lassami, pi l'amuri di mè figghiu Re di Spagna!» ma nun lassari, e strinci cchiù forti. Idda ti dici: «Lassami, pi l'amuri di mè figghia Rusidda!» E tu nun la lassari. Idda ti grida: «Lassami, pi l'amuri di mè figghia Catarina!» E tu nun la lassari. All'urtimu idda, stritta e mala parata, ti dici: «Lassami, pi l'amuri di mè figghiu lu Re d'Amuri!» E allura tu la lassi. Ora mentri stà pi vèniri mè matri, io t'ammùcciu ccà sutta sta tazza.» Ha pigghiatu e l'ha misu sutta la tazza. 'Nta mentri senti 'na vintuliata, cà vinía sò matri; chidda si metti sutta la finestra e chiama: — «Catarina, calami li trizzi!» Sò figghia Catarina affaccia, sciògghisi li trizzi e la fa acchianari. Comu trasi: — «Ah! ah!

Sentu ciàuru di carni munnana, Si io la viju mi l'ammuccu sana!»

— «Matri, matri, aviti li naschi chini di li tanti figghi di matri chi v'aviti manciatu, e vi pari di sèntiri ciàuru ccà. Mittitivi a manciari.» A menzu manciari, Catarina jisa la tazza, e nesci Rusidda; Rusidda afferra li capicchi di la Mamma-dràa, e strinci. Comu idda si senti strinciri, sferra contra li figghi; ma 'un avia chi fari, ca nun si putía moviri; e gridava: — «Lassami! lassami! pi l'amuri di mè figghiu re di Spagna!... Lassami, pi l'amuri di mè figghia Rusidda!... Lassami, pi l'amuri di mè figghia Catarina!... Lassami, pi l'amuri di mè figghiu Re d'Amuri!...» E comu dici accussì, Rusidda, ca strincia sempri, la lassau. Comu fu lassata si la vuleva manciari; li figghi cci dissiru: — «Matri scilirata! si vui vi manciati a sta 'nnuzzenti, nuàtri addivintamu pruvuli e vi lassamu sula.» — «'Nca mentri è chistu, ora scrivu 'na littra, e tu Rusidda l'ha' a purtari nni mè cummari.» Rusidda, puviredda, comu si vitti dari sta littra si 'ntisi cunfusa; scinni, e comu è 'mmenzu la chianura chiama:

«Ah! Re d'Amuri, Lu dicisti e lu facisti, 'Nt'on vacili d'oru mi spiristi, E la povira mischina Cu' l'arricogghi di ccà a stasira?»

E cci accumpari Re d'Amuri, e cci dici: — «Lu vidi! pi la tò curisitati, si' arrivata a stu puntu.» Mischina comu lu vitti si misi a chianciri, e cci addumannò pirdunu di zoccu cci avia fattu. Re d'Amuri nn'appi piatà e cci dissi: — «Ora senti zoccu ha' a fari. Vidi ca caminannu ti veni un ciumi di sangu; tu ti cali, ti nni pigghi 'na junta e dici: — «Ch'è bella st'acqua cristallina! acqua comu chista 'un n'hê vivutu mai!» Appena trovi un ciumi di marcia, ti nni pigghi 'na junta e ti la vivi, e dici: — «Ch'è bella st'acqua cristallina! acqua comu chista 'un n'hê vivutu mai!» Poi ti trovi 'nta un jardinu; cci sunnu 'na gran quantità di frutti; nni cogghi unu, dui, e ti li manci e dici: — «Oh chi belli pira! pira comu chisti 'un nn'hê manciatu mai!» Comu vai avanti, ti veni un furnu; notti e jornu stu furnu 'nfurna e sfurna pani, e nuddu si nn'accatta quatturrana. Comu tu arrivi, dici: — «Oh! chi bellu pani! pani comu a chistu 'un n'hê manciatu mai!» e ti lu manci. Jennu avanti, trovi 'na 'ntrata, e cci su' du' cani affamati; pigghi un pezzu di pani e cci lu duni a manciari. Ti veni 'na 'ntrata, tutta lorda e china di filìnii; pigghi 'na scupa e la metti a 'ppulizziari tutta. Acchianannu, 'mmenzu la scala cci su' dui giaganti, c'un pezzu di carni l'unu a lu latu, tutti lordi; pigghia 'na scupitta e li metti a 'ppulizziari. Poi comu trasi 'nta la casa, trovi un rasolu, 'na forficia e un cuteddu: pigghi 'na cosa e li metti a stricari. Quannu ha' fatto tuttu chistu, trasi ddà dintra e cci cunsigni la littra a la cummari di mè matri. Comu idda ti voli fari tràsiri, tu afferri un cascittinu chi cc'è ddà supra la tavula, e scappi. Sta' a cura chiddu ch'ha' a fari, masinnò si' morta!»

Rusidda si misi a caminari; scuntrò li dui ciumi e nni pigghiò 'na junta e si la vippi e dissi: — «Ch'è bella st'acqua cristallina! acqua comu chista 'un n'hê vivutu mai!» Passò lu jardinu, cugghíu li frutti; e 'nsumma fici tuttu chiddu chi cci avia dittu lu Re d'Amuri. Arrivannu susu nni la Mamma-dràa, cci cunsigna la littra; mentri chidda leggi, idda cci filía la cascittina e si metti a curriri. La Mamma-dràa finennu di leggiri la littra chiama: — «Rusidda Rusidda!» Ma Rusidda 'un cci arrispunnia. Comu idda s'adduna di lu tradimentu, chiama: — «Fòrficia, rasolu, cuteddu, tagghiala!» Rispunninu: — «E quant'havi chi semu fòrficia, rasolu e cuteddu, quannu mai t'ha' binignatu d'appulizziàrimi?! Vinni Rusidda e nn'appulizziò.» La Mamma-dràa stizzata dici: — «Scala, agghiuttitilla!» — «E quant'havi ch'hê statu scala, quannu mai t'ha' binignatu d'appulizziàrimi? Vinni idda e m'appulizziò.» La Mamma-dràa arrabbiata: — «Giaganti, stuccàtila!» — «E quant'havi chi semu giaganti, quannu mai t'ha' binignatu di vinìrinni a scupittiari? Vinni idda e nni vinni a scupittiari.» — «'Ntrata, agghiuttitilla!» — «E quant'havi ch'hê statu 'ntrata, quannu mai t'ha' binignatu di scupàrimi! Vinni idda e mi vinni a scupari.» — «Cani, manciatilla!» — «E quant'havi ch'hê statu cani, quannu mai mi ha' accattatu quatturrà di pani; vinni idda e mi l'accattò.» — «Furnu, 'nfurnala!» — «E quant'havi chi sugnu furnu, quannu mai t'ha' accattatu quatturrà di pani; vinni idda e si lu vinni a'ccattari.» — «Arvulu, stoccala!» — «E quant'havi chi sugnu arvulu, quannu mai t'ha' vinutu a cògghiri un fruttu; vinni idda e si lu cugghíu.» — «Ciumi di marcia e ciumi di sangu, annigàtila!» — «E quant'havi ch'avemu statu ciumi di marcia e ciumi di sangu, quannu mai ti nn'ha' pigghiatu 'na junta; vinni idda e si la vippi.» 'Nta mentri, Rusidda caminava, e caminannu caminannu, cci vinni la cusiritati di vidiri 'nta dda cascittina chi cc'era. Grapi, e cci nescinu tanti pupi: cu' abballava, cu' sunava, cu' cantava. Stetti un bellu pezzu cu stu sviu, e li pupiddi 'un vulevanu tràsiri cchiù 'nta la cascittina; la siritina cci scurava, e chiama:

«Ah! Re d'Amuri, Lu dicisti e lu facisti, 'Nt'ôn vacili d'oru mi spiristi, E la povira mischina Cu' l'arricogghi di ccà a stasira?»

Cci cumparíu iddu, e cci dici: — «Ah! la cusiritati ti mancia l'occhi! D'ordini mio, pupiddi, 'nfilativi tutti dintra.» S'hannu 'nfilatu tutti dintra, e Rusidda sicutò a caminari. Juncennu sutta la finestra di la Mamma-dràa, chiama a li so' cugnati Rusidda e Catarina; chiddi calanu li trizzi e la fannu acchianari. Comu la Mamma-dràa la vitti, cci dissi: — «Ah! nun vinni di tia stu beni: vinni di mè figghiu Re d'Amuri.» La Mamma-dràa sfantasiava ca si la vulía manciari; ma li so' figghi cci dicìanu: — «Scilirata! vi la purtò la cascittina! ora pirchì vi vuliti manciari a idda?» — «Ora bonu: vidi ca s'havi a maritari mè figghiu Re d'Amuri: pigghia sti se' matarazzina, va jinchimilli di pinni d'aceddi.» Rusidda si pigghiò li 'nfurri e scinníu; si misi a caminari, e chiama:

«Ah! Re d'Amuri, Lu dicisti e lu facisti, 'Nt'ôn vacili d'oru mi spiristi, E la povira mischina Cu' l'arricogghi di ccà a stasira?»

Cci accumpari iddu; e Rusidda cci cuntò la cosa; Re d'Amuri jetta un friscu e fa vèniri lu Re di l'aceddi: — «Subbitu, tutti l'aceddi vinissiru ccà, si spinnassiru e jinchissiru di pinni sti sei matarazzina!» L'aceddi cci jinchinu sti sei matarazzina, e iddu cumanna ca li purtassiru a la casa di sò matri. Comu la Mamma-dràa vidi sti belli matarazzina jincuti, dici: — «Ah! nun vinni di tia stu beni; vinni di mè figghiu Re d'Amuri.» Li so' figghi cci dicinu: — «Di cu' vinni vinni stu beni, l'avistivu li sei matarazzina vui?» La Mamma-dràa cci va a conza lu lettu a sò figghiu, e cci metti li sei matarazzina. A lu 'nnumani a sira, lu fici maritari cu la figghia di lu Re di Purtugallu; chiamò a Rusidda, e cci dici: — «Vidi ca si marita mè figghiu Re d'Amuri; ccà si custuma ca quannu unu si marita, una s'havi a stari addinucchiuni cu dui torci addumati; tu t'ha' stari davanzi lu lettu di mè figghiu cu sti torci addumati.» Comu li ziti si jeru a curcari, cci vulia a menzannotti quasi un'ura; Re d'Amuri cci dici a la zita: — «La vidi ca Rusidda è gràvita grossa, e 'un pò stari cchiù addinucchiuni! sùsiti tantìcchia, e fa' curcari mischina a idda, e pìgghiati un pizzuddu tu li torci addumati.» La Rigginedda si susi e fa curcari a Rusidda. Comu la Rigginedda si pigghia li torci 'ntra li manu, gràpisi lu tirrenu, e si l'agghiutti, e lu Re arristò cuntenti ca arristò curcatu cu Rusidda. A lu 'nnumani cci va la Mamma-dràa cridennusi ch'avia mortu Rusidda; ma comu vidi curcata a Rusidda dici: — «Ah! sciliratuna! tu cci si' curcata 'nta lu lettu cu mè figghiu?! Tannu pozzi parturiri tu, quannu mi levu io sti manu di 'n testa.» E si misi li manu 'n testa.

Cci vinniru li dogghi a Rusidda, e lu Riuzzu d'Amuri era cunfusu. E chi fa? fa cunzari un catalettu, si cci curca iddu comu avissi statu un mortu, fa sunari tutti li campani a martoriu, e a tutti li genti cci fa jiri dicennu: — «Comu muriu lu Re d'Amuri!» Si fa cunnùciri sina a sutta la finestra di sò matri. Comu lu senti sò matri dumanna: — «Chi cc'è cu sta battaria?» Si votanu li figghi: — «E chi cci havi a essiri, ca pi quasanti vui, ha mortu nostru frati!» Comu la Mamma-dràa senti diri chistu, si leva li manu di 'n testa e curri, dicennu: — «Figghiu mio, comu muriu!» Comu la Mamma-dràa si leva li manu di 'n testa, Rusidda parturisci. Lu Riuzzu d'Amuri si susi 'mmenzu lu lettu e cci dici: — «Matri, io vi ringraziu, ca mè mogghi ha parturutu.» La Mamma-dràa comu senti accussì, cci veni 'na botta di sangu ('nta la sò cori!) e muríu. Lu Re di Amuri si iju a pigghiari a sò mugghieri, fici tutta 'na casa cu li so' soru, e arristau filici e cuntenti.

Croccu di ccà e croccu di ddà, L'anca di .... appizzata ddà.


Text viewBook