Folk Tale

La vecchia di l'ortu

TitleLa vecchia di l'ortu
Book AuthorGiuseppe Pitrè
Chapter Nr.020
Language codescn
Origin (region)Sicilia

'Na vota cc'era un uortu di càvuli. L'annati sempri cci su' scarsuliddi; si partieru du' fimmineddi: — «Cummari, jàmunni a cogliri quarchi cavuliddu.» Rispunni l'àutra: — «E chi sapemu cu' cc'è.» — «Eh bonu! ora va' affacciu io e vidu cu' cc'è pi guardianu.» Affaccia; dici: — «Nuddu cc'è. Jamuninni!»

Si partièru, e jeru nni st'uortu: cuglièru du' belli fasci di càvuli, e si nni jeru. Li câluzzi si li mangiaru billissimamenti. Lu 'nnumani matinu, cci jeru arreri; ma l'àutra cummari avia lu scantu ca cc'era lu jardinaru; 'un vittiru a nuddu, e cci jeru. Cuglièru n'atri du' fasci di càvuli, si li mangiaru, e finiu.

Lassamu stari a chisti chi si mangiaru li cavuluzzi, e pigliamu a la vecchia, ch'era la patruna di l'uortu. Comu affaccià 'nni l'uortu: — «Gèh! tutti si li mangiàru li câluzzi! Ora cci pensu io... Ora pigliu un cuani, l'attaccu davanti la porta, e comu iddi viennu, lu cuani sapi iddu nsocchi havi a fari.»

Lassamu a la vecchia chi attaccà' lu cuani pi guardianu, e pigliamu a li cummari. Si vôta una di li cummari: — «Jamu a pigliari li càvuli?» — «No cummari, ca cc'è lu cuani.» — «È nenti: pigliamu duranedda di pani duru, cci lu damu a lu cuani, e accussì facièmu chiddu chi vulièmu.» Accattaru lu pani; avanzi chi lu cuani abbaja, iddi cci jittaru lu pani; la cuani si zittì', cuglièru li càvuli, e si nni jeru. Affaccia la vecchia e vidi sta ruina. — «Ah! 'nqua tu cci li facisti cògliri li cavuli! tu nun si' bonu di guardari; levati di ccà.» E cci ha misu pi guardianu un gattu; e la vecchia ammucciata intra; ca comu lu gattu facía miu! miu! idda avia a jiri a 'ggargiari a li latri. Lu 'nnumani, dici la cummari: — «Cummà', jamu a pigliari li càvuli?» — «No, cummari, ca si cc'è lu guardianu, guai è pi nù'.» — «Nenti, jàmucci.» Comu vittiru lu gattu, pigliaru durana di purmuni, e prima ca lu gattu fici mì'!, cci lu jittaru, e lu gattu 'un dissi nenti. Iddi si cuglièru li càvuli, e si nni jeru; comu lu gattu finiu di manciari lu purmuni, fici miu! miu! La vecchia affaccià'; ma nun vitti a nuddu. La vecchia piglia lu gattu e cci scaccia la testa. Dici: — «Ora cci mettu lu guaddu; 'n cantannu chi fa, io affacciu, e accussì l'ammazzu a sti latri.»

Dici lu 'nnumani la cummari 'mprisusa: — «Jàmucci a cògliri li càvuli.» — Gnanò, cummari, ca cc'e lu guaddu.» Piglia la cummari e dici: «È nenti, pigliamu lu scagliu, e cci lu jittamu, e lu guaddu nun canta.» E accussì ficiru. Mentri lu guaddu si manciava lu scagliu, iddi cuglièru li cavuli e si nni jeru. Comu la guaddu spiddì' di manciàrisi lu scagliu, cantò: Cucurucù! Affaccia la vecchia, e vidi li càvuli cugliuti; piglia lu guaddu e cci tira lu cuoddu, e si lu mangià'. Poi chiamà' un viddanu e cci dici: — «Scavàti un fuossu, quantu sugnu longa io!» Si metti longa longa intra ddu fuossu, e si misi cu l'aricchia di fora. Lu 'nnumani matina, cci vannu li cummari, e 'ntra l'uortu 'un vittinu mancu a un'arma. La vecchia s'avia fattu fari lu fossu unni lu violu ch'avianu a passari li cummari. Passàru, e 'un si nn'addunaru; jeru a cògliri li cavuli e si nni jeru. A lu turnari, chidda gràvita guarda 'n terra, e vidi 'na fùncia, ca era l'aricchia di la vecchia: — «Oh cummari, chi bella fùncia!» si cala e tira, tira, tira; cu 'na furzata trâru la vecchia. — «Ah! dici la vecchia, vuàtri siti chi m'aviti cugliutu li càvuli? Aspittati chi vi fazzu vidiri io.» E afferra a la gràvita. Chidda fu fatta di piedi e si nni fuiju. Comu la vecchia aggranfà' a la gràvita: — «Ora t'hê manciari viva viva!» — «Bonu: io vi prumettu ca comu io figliu, a li sidici anni chi havi mè figliu, vi lu mannu; e vi l'attennu sta prumissa.» — «'Nqua buonu, dissi la vecchia; cògliti li càvuli chi vôi, e ti nni vai, ma pensa la prumissa chi m'ha' fattu.» Mischina, cchiù morta chi viva, si nni va a la casa: — «Ah! cummari, vu' vi nni fujistivu, e io arristai 'nta li guai, e cci prummisi a la vecchia chi nsocchi mi nasci, a li sidici anni, cci l'haju a dari a la vecchia.» — «'Nqua chi vi vuogliu fari!...»

Ddoppu du' misi, lu Signuri a la gràvita cci fici la grazia di na fimminedda: — «Ah! figlia mia, ci diceva idda a sta fimminedda, io t'addievu, ti dugnu minnuzza, e àutru t'havi a manciari!...» e ciancía la povira matri. 'Nqua arrivannu sta picciuttedda a sidici anni, idda niscía, cci java a'ccattari l'uogliu a la matri. La vecchia 'na vota la scuntrà; dici: — «A tia picciuttedda, di cu' si' figlia?» — «Di la gnà Sabbedda,» (pr' esempiu) (m'ammuntùu io stissa, pirchì i' nun cc'era ddà). — «Cci ha' a diri a tò matri: la prumissa. Tu ora t'ha' fattu bedda grannuzza (ci dicia); si' saprîta, (e l'anguliava a la carusa). Te' ccà, pìgliati sti ficu, e portali a tò matri.

La picciridda iju nni sò matri e cci cuntà' la cosa: — «Mi dissi la vecchia: la prumissa?» — «Chi cci prummisi?» dici la matri; e si misi a ciànciri. — «Pirchì cianci Vassìa, matri?» E sò matri 'un cci dicía nenti. Ddoppu un pizzuddu di stu chiantu, cci dissi a la figlia: — «Si ti scontra la vecchia, cci dici ca ancòra è picciridda....» Lu 'nnumani assira la picciridda iju pi l'uogliu arrieri, e scuntrà' la vecchia e fici la stissa cosa arrièri. 'Nqua sò matri dici: — «O ora, o di ccà a n'âtri du' anni, di sta figlia mi nn'haju a dispisari....» si vôta cu la figlia: — «Si scontri la vecchia, cci dici: Cummari, unni la vidi si la piglia la prumissa.»

'Nqua' spunta la vecchia: — «Chi ti dissi tò matri?» — «Unni la vidi si la piglia.» — «'Nqua veni ccà cu la nanna, ca ti duna tanti cosi;» e si piglia la picciotta. Comu arrivà' intra, la firmà' 'nta 'na casuzza, e cci dissi: — «Mànciati 'nsocchi cc'è.» Passatu longu tiempu, dici la vecchia: — «Vogliu vidri s'idda è grassa.» Cci avia un pirtusiddu 'nti la porta: — «Talè, Pidda, (pr' esempiu), projimi lu jiteddu.» La picciridda scartra, passa un surci, cci taglia la cuda, e cci la proj a la vecchia. — «Vih! chi si' magra, figlia; mangia a la nanna, mangia, ca si' magra.» 'Nqua passannu n'âtra pocu di tiempu: — «Nesci, figlia mia, quantu ti víju.» La picciuttiedda nisciu di ddà intra: — «Ah! chi si' biedda grassa; oj âmu a fari lu pani.» — «Sissignura, nanna, ca io tutti cosi sàcciu fari.» Comu finièru lu pani, la vecchia cci fici famiari lu furnu: — «Famía a la nanna.» La picciridda si misi a famiari stu furnu; lu scupau, e tuttu. — «Va! a la nanna, cci dici la vecchia, 'nfurnamu.» — «E io, nanna, chi sacciu 'nfurnari! tutti cosi sacciu fari, ma 'nfurnari no.» — «'Nqua 'nfurnu io; tu projimi lu pani.» La carusa piglià' lu pani, e cci lu prujia; la vecchia dici: — «Piglia 'na valàta ca chiujemu lu furnu.» La carusa dici: — «Io nanna, chi cci la fazzu a jisari sta valàta?» — «'Nqua la jisu io!» dici la vecchia. Comu la vecchia si cala, la carusa la piglia pi 'n'anca, e la jetta 'nti lu furnu, piglia la valàta e l'attuppa.

«E ora com'haju a fari qua? Ora spiju unni jè mà matri.» 'Na vicinedda la vidi: — «'Nqua tu viva si'?» — «'Nqua morta haju ad essiri? Sapiti chi vi dicu: Circatimi a mà matri, quantu la viju.» Ha pigliatu la fimmina, e ha chiamatu la matri. La matri va nni la casa di la vecchia, e la figlia cci cuntà' tuttu; e àppinu la gran cuntintizza, cà arristaru patruni di tutti cosi.

Iddi arristaru filici e cuntenti

E nuàtri semu senza nenti.

Vallelunga.


Text viewBook