Folk Tale

Lu cuntu di 'na Riggina

TitleLu cuntu di 'na Riggina
Book AuthorGiuseppe Pitrè
Chapter Nr.035
Language codescn
Origin (region)Sicilia

'Na vota cc'era un Re. Stu Re avia setti figghi fimmini, e stavanu sempri affacciati a lu parcuni. Lu patri cci parsi ca li genti cci putianu fari un rinfacciu di sta cosa, e l'arriprinníu; cci arrispunni la figghia e cci dici: — «Papà, chi è? forsi nun putemu affacciari a lu parcuni?» — «No, figghia mia; 'un è duviri. Ritirativi, o sinnò, io vi mentu a lu sirragghiu, e vi dugnu un gottu d'acqua e 'na fedda di pani.» Ma li figghi 'un ni vòsiru sèntiri nenti, e lu patri li misi 'nta lu sirragghiu.

Passatu tempu chi hannu statu 'siliati hannu dittu tutti setti fimmini: — «Comu facemu? Pinsamu di dàrinni ajutu, pirchì cu sta fedda di pani e stu gottu d'acqua 'un si pò campari.» — «Giustu mi pari, dici unu, livari li nostri vistimenti di donni, e vistìrinni di omini. Ccà passa un custureri; a 15 uri e mezza muntamu a cavaddu e nni nni jamu a la cità.» — «Bella! bella!» dicinu tutti.

Chiamanu dunca lu custureri; cci dunanu li musùri; iddu cci tagghia li robbi d'omu. Fannu un purtusu suttirraniu: s'hannu muntatu a cavallu ddoppu vistuti, e fùjnu. A 15 uri 'n puntu veni lu patri cu lu pani e l'acqua, e nun trova cchiù li figghi. — «Olà! olà! olà! Tradimentu! Tradimentu!» Chi cci avianu a fari li cammareri di Curti?

Intantu, lu tantu caminari chi ficiru cci scurau 'nta li pedi. Vidinu 'na lucerna; si muntanu arrè a cavallu e arrivanu a un casinu, e si mettinu a tuppuliari: — «Oh! cavaleri!» dissiru li donni a lu patruni. Affaccia un magu scànciu di cavaleri. — «Chi cosa firriati vuàtri ccàni 'nta li me' palazzi?» — «Ah! facìtinni la carità di fàricci arrisittari ccà stasira, cà semu stanchi di lu caminu.» — «Ebbeni, Trisiana, grapi lu purtuni, e fa entrari a chissi poviri 'nfilici! Smuntàtili di lu cavallu, dàticci òriu a li bestii, facìticci lu manciari e risturati a sti poviri donni (ca iddi già s'avianu livatu li vistiti d'omu e s'avianu misu chiddi di donna). Jeu ora vi fazzu stari cu li me' figghi; setti siti vuàtri, e stati tutti assemi.»

Ddoppu ch'hannu scravacatu di li cavalli, li figghi di lu Re hannu acchianatu susu; hannu attruvatu lu manciari e s'hannu jutu a 'rrisittari. Arrivannu 'mmeri menzannotti, vôtasi Trisiana, ch'era la mugghieri di lu magu, e dici: — «Lu sai, maritu mio, ch'haju pinsatu di manciarimilli?»

Una di li soru, 'sperta, ch'avia lu sintimentu chi cci caminava, cci dissi a li soru: — «Picciotti, sdamu, masinnò semu morti, ca jeu 'ntisi nutizia ca la maga s'havi a manciari a nuàtri.» Li soru 'ncuminciaru a parrari 'ntra iddi, e Trisiana ca li 'ntisi cci dicía: — «Pirchì parrati?» E iddi arrispunnianu: — «Pirchì semu rutti di lu viaggiu e mancu dòrmiri putemu.»

'Mmeri menzannotti sduna lu magu e la maga; 'ncùgnanu nni lu lettu di li so' figghi, e cridennusi ch'eranu li setti donni stranii si manciaru li setti figghi soi. Si vôta una di li figghi di lu Re: — «Gnàzia, jamunìnni, ca semu morti masinnò.»

Scinninu passu passu, muntanu a cavallu, e si la furàggianu.

Caminannu, cci agghiorna 'nta li pedi e arrivanu 'nta 'na citati chiamata Mienna. Ddà arrivannu, traseru 'nta la lucanna: — «Chi cc'è di manciari?» — «Cc'è di tuttu: zoccu cumannanu vuàtri signuri. Ma prima aviti a diri: vuàtri chi cosa siti? siti figghi di Rignanti o figghi di Cavaleri?»

Iddi 'un dissiru nenti. Manciaru, muntanu a cavallu e si nni vannu a Gènuva. A Genuva chi ficiru? s'adduaru un palazzu; dinari nn'avíanu, e si misiru a stari ddà.

Figghi di Re, eranu beddi, avianu 'na purtata vera riali. Vinianu cavaleri, e cci jianu pi partitu. Quannu cci parsi a iddi, si maritaru: la granni si pigghiò un Conti, la secunna si pigghiò un 'ngrisi, la terza si pigghiò un cavaleri, la quarta un galantuomu, la quinta un burgisotu, la sesta un sàcciu a cui, (mittemu, un bonu mastru), l'urtima, ch'era cchiù 'sperta, si pigghiò un Riuzzu.

Arrivannu lu tempu ch'eranu arrisittati pi l'affari so', arrispunni unu di li cugnati e cci dici a lu Riuzzu: — «O cugnatu, vui è veru ca siti Re, ma li virtùi chi sapi vostra mogghi, vui 'un li sapiti, e 'un cc'è pirsuna chi li sapi.» — «Ma pirchì chistu chi diciti?» — «Pirchiì idda si fida di jiri a pigghiari tu siìddu a la mugghieri di lu Mau.»

Lu Riuzzu 'ntisi accussì e cci urdinau a sò mugghieri di jiri pi lu siìddu. Rispunni idda e cci dici: — «Tu mi vôi a morti cu lu fàrimi jiri pi stu siìddu; ma puru, dunami lu cavallu, l'òriu, e lu manciari pi mia, e jeu mi nni vaju; ma senti chi ti dicu, ca si mancu un annu, un misi e un jornu, fa cuntu ca jeu sugnu morta.»

Puviredda, si metti a caminari: arriva a la casinu di lu Mau; metti lu cavallu a la stadda, e assumma a lu palazzu. — «O Donna Trisiana, mi voli fari arrisittari pi stasira?» — «Jeu, figghia, cci arrispunni Trisiana, (la mugghieri di lu Mau), haju avutu li gran tradimenti, ca mi ficiru manciari a li me' figghi. Chi ti dici ora la testa di vèniri a stari 'nta li me' palazzi?!» — «Ma jeu chi cci trasu 'nta sta cosa? Jeu la vurria trattari pi mamma; e a vassia pi patri (cci dissi a lu Mau).»

Lu Mau e la Màa giustu cci parsi di falla tràsiri; 'un avievanu a nuddu! Cci dannu a mangiari picciuna e gaddini fina chi la 'ngrassanu. Arrivannu a li cincu misi, si vôta Trisiana: — «Atuzza, Atuzza, vidi comu si' situata?» Comu dici accussì, si vôta lu Mau e dici: — «Lu sa', Trisiana, ch'haju pinsatu? Camía lu furnu setti jorna e setti notti, mi la fa' còciri a la picciotta e mi la fa' mettiri 'nta li pratta, ca comu vegnu, jeu mi la manciu;» sintennu parrari di la povira picciotta. — «Veni ccà, Atuzza, a vìdiri lu furnu com'è situatu.» Arrispunni la picciotta: — «Ah! matruzza mia! E jeu chi nn'haju vistu mai di sti cosi?!» 'Ncugna; poi dici: — «Matruzza, taliàti prima vui lu furnu.» La Màa 'ncugna; la Rigginedda l'afferra pi lu pizzu di l'eccetra, e la scarrica 'nta lu furnu: e subbitu metti la palata. Cci ha tiratu lu siìddu di 'nta lu jitu, ha nisciutu a la Màa di lu furnu e l'ha mittutu 'nta lu tavulinu, cci ha mittutu un sugghiu a lu lettu, e ddà cci ha attaccatu un fazzulettu a la testa pi fari vidiri ca idda era malata. Munta a cavallu e si nn'ha turnatu a lu palazzu di lu Riuzzu.

S'arricogghi intantu lu Mau, e vidi la tavula stinnuta. — «Oh! Trisiana, 'nca chi! tu malata si'? 'Nca nu nni vôi tu? Lu vidi ch'è grassa? 'Nca pirchì nu nni vôi?» S'assetta, va a vidi lu lettu e trova tu sugghiu, e dici — «Tradimentu! m'hannu fattu mangiari a mè mogghi!...»

Ddoppu passatu tantu tempu, arriva a lu palazzu di lu Riuzzu la mogghi: — «Oh! figghia quant'havi ch' 'un ti viju! Stà facennu un annu, un misi e un jornu ch' 'un ti viju.» Arrispunni la mogghi: — «Oh! bruttu cani, mi vôi a la morti ca mi mannasti a la cullittina!!»

Li cugnati eranu 'mmidiusi, e 'un sapiennu comu fari pi libbiràrisi di sta Rigginedda, ca l'aviànu pi suprossu, vannu nni lu Riuzzu: «Ora cugnatu, già siti Re; lu siìddu vi lu iju a pigghiari vostra mogghi, ma cci ammanca lu cavaddu ch'havi lu Mau. 'Nta la Cicilia e 'nta tuttu lu munnu, 'un cc'è nuddu ch'havi stu cavaddu».

La Rigginedda 'ntisi la cosa; arrispunni a lu maritu: «Vôi chi cci vaju? Jeu sugnu cuntenti di jiri a la morti; dunami lu vittu pi mia e pi lu cavaddu, e jeu mi nni vaju a cravaccari.»

S'abbrazza e vasa cu lu sposu: — «Si jeu ammancu cchiù d'un annu, un misi e un jornu, fa' cuntu ca jeu sugnu morta.» Si metti a curriri; all'annu arriva a lu palazzu di lu Mau. Stu cavaddu di lu Mau 'un si putia pigghiari s' 'un cci accavarcava 'n capu. Dici lu cavaddu: — «Patruni, ajutu! Patruni, ajutu!» Rispunni idda: — «Sta' fermu!» e lu cavaddu ciniava. «Teni! cci dici la Rigginedda, ca haju 'na bacchetta e ti dugnu tanti vastunati!...» Idda tantu fici e tantu dissi, ca cci misi la brigghia a lu cavaddu, e subbitu l'ha accavarcatu. Mentri niscía di la stadda, affaccia lu Mau e vidi sta cosa. Dici: — «Oh! empia scilirata! Macari chista mi fai!» Poi dici: «Si tu mi duni lu cavallu, jeu ti dugnu tutti li mei beni». — «Eh! Mau, jeu sugnu chidda chi vi fici ammazzari li figghi; e a vostra mogghi mmirè cci haju livatu lu siìddu.» — «Rendimillu pi carità!» — «No, lu cavallu havi a vèniri a lu mè palazzu.»

Agghiuncennu a lu palazzu ha datu nutizia a lu Riuzzu. Subbitu veni l'accumpagnamentu di surdati, pi purtari stu gran cavaddu. Lu maritu a vidiri la mugghieri, l'abbrazza e la vasa. Arrivannu a lu palazzu, jeru tutti li cugnati. — «Evviva! Evviva! chistu è lu primu cavaddu di tutta la Cicilia. Ma sapiti chi cci ammanca? Lu strumentu chi parra sulu».

Lu Riuzzu, nulitusu, cci lu dissi a la mogghi. Idda, ca curaggiu nn'avia pi idda e pi àutru, si partíu cu lu cavaddu e lu vittu; «e si ddoppu un annu, un misi e un jornu 'un tornu, fa' cuntu ca jeu sugnu morta.»

Intantu lu strummentu cci dissi a lu Mau: — «Vidi ca chidda chi ti fici mangiari li figghi, chidda chi ti pigghiau lu siìddu, chidda chi ti arrubbò lu cavaddu m'havi a vèniri a pigghiari a mia. Sta accura.»

Junci la picciotta nni lu Mau, e comu java juncennu, spijava lu Mau a lu stummentu: — «Unn'è arrivata?» — «A mità di via.» — «Unn'è arrivata?» — «Avanzau la via.» — «Unn'è arrivata?» — «Vicinu lu purtuni.» — «Unn'è arrivata?» — «A la scala.» — «Unn'è arrivata?» — «L'urtimu scaluni.»

Comu idda agghiunci all'urtimu scaluni, lu Mau l'agguanta pi li capiddi, e la spinci: — «Ah! hai vinutu cu li to' pedi a la morti.» — «Ebbeni lu sàcciu ca sugnu morta, cci dici idda. Datimi la mantinimentu quantu 'ngrassu, ca jeu sugnu comu 'na gaddina màghira comu li cani.» — «Ebbeni: mangia du' misi, e po' si nni parra!» Si vôta cu l'àutra mugghieri: — «Dùnacci a mangiari a chista, ca jeu mi nni vaju e po' tornu.» Idda la picciotta, dici: — «Jeu vogghiu 'na grazia: quantu dormu un quartu 'nta sta lettu.» Ddoppu chi si curcau e 'nta lu lettu, e facia finta ca durmia, afferra lu stummentu; munta a cavallu, e si nni va. 'Nta stu mentri veni lu Mau: — «Ah! ca lu stummentu si pigghiau! E 'un ti l'avia dittu, mugghieri birbanti, di guardalla!...»

Intantu chi la Rigginedda avvicina a lu palazzu di lu maritu, manna li surdati, pi la tanta cuntintizza chi purtava lu stummentu. Festi e pranzi.

Vennu 'n'àutra vota li cugnati:— «Cugnatu, è veru ca aviti l'aneddu, aviti lu cavaddu, aviti lu stummentu, ma ora pi essiri cuntenti veru duvissivu jiri a fari pigghiari a lu Mau vivu. Chista sarria la vera cosa spittaculusa....»

Cci arrispunni la mogghi a lu maritu quannu cci lu dissi: — «Sì, bruttu cani, ca ti fa' livari di li paroli di chistu e di chiddu. Tu duni saziu a li me' soru, ma jeu speru, a la morti nun cci jiri, e superari puru chista.» — «No, la mogghi, ca jeu nun su' bruttu cani, e mancu cercu la tò morti.» — «Lassamu stari li chiacchiari: m'ha' a dari un paru di causi di calabrisi, 'na banca e n'accetta, quattru tavuluna, e chiova d'un carrinu l'unu.»

Si munta a cavallu, e si nni va agghìri nna lu Mau. Arrivannu vicinu lu palazzu di lu Mau, si leva l'accetta di lu cintu, e si metti a fari fossa davanti lu palazzu di lu Mau. 'Nta mentri affaccia lu Mau: — «Chi cosa fai?» — «Ccà cci havi a esseri 'na testa d'acqua, ch'havi a fari lu jocu di l'acqua, e cci hê dari piaciri a lu Mau.» Arrivannu ca fici vicinu 'na canna e mezza di funnàri, ha calatu di lu palazzu lu Mau, e veni a vidi lu fossu; vicinu la porta cci sciàmpula lu pedi, e cadíu 'nta la fossa appinninu. Cci dissi lu Mau a la Rigginedda vistuta omu: — «Alì! Alì, chi mi struppiai! E ora com'hê fari pi nèsciri?» — «Giustu mi pari, cci arrispunni la picciotta, chi vi mintiti 'n capu sti tavuluna, e jeu vi tiru. Lassàtimi mettiri quattru chiova, masinnò arreri caditi.» Ddoppu ch'ha chiantatu li tavuluna a forma di càscia: — «'Nfilativi.» — «M'âti a diri unni luci» cci dici idda a lu Mau. — «Ccà luci!» La picciotta appizza e chianta n'àutru chiovu. — «Luci cchiui?» — «Mai.» — «Ora, cci dici idda, lassatimi vidiri comu jiti 'n capu la vèstia.» Ha pigghiatu e l'ha 'mmurdutu cu la corda, e lu metti 'n capu la vèstia. Camina, camina, l'ha purtatu a lu palazzu e l'ha prisintatu a lu Riuzzu. Figuràmmuni la cuntintizza! Lu stummentu sunava dannu signali ca idda vinia. Comu fu scarricata la càscia, hannu 'ncatinatu lu Mau, hannu fattu nèsciri quattru liuna pi jillu a sfardari. Li liuna nni ficiru la mala minnitta.

'Gnazia era cuntintuna di lu sò triunfu; li soru e li cugnati tutti ammussati, cà cci avianu misu tanti mali puncigghiuna, ma tutti 'nùtili. Lu Riuzzu arristò cu sò mugghieri cu l'aneddu, lu cavaddu e lu stummentu, e nuàtri semu ccà senza nenti.

Salaparuta.


Text viewBook