Folk Tale

L'arginteri

AuthorGiuseppe Pitrè
Book TitleFiabe novelle e racconti popolari siciliani
Publication Date1870
LanguageSicilian
OriginItaly

'Na vota cc'era 'na matri ch'avia tri figghi, dui masculi e una fimmina. Lu maritu cci avia murutu, e li figghi masculi la mantiníanu travagghiannu. 'Na vota (li picciotti si sapi: lu divirtimintuzzu ogni tantu lu vonnu) jeru a caccia, e la sira cci purtaru a sò matri n'aceddu di tanti culura cu 'na curuna di pinni 'n testa. Cci dissiru:— «Mamà, vassa vidi ca st'aceddu cci lu cunsignamu vita pi vita.» Lu 'nnumani idda appulizzia st'aceddu, e trova perni, domanti e petri priziusi. Allucchíu. Pigghia sti gioj, e li porta nn'un arginteri: — «Quantu mi dati pi sti gioj?» Chiddu li vitti, li pisuliau: — «'Na parola sula? Triccent'unzi!» — «Tinì', pigghiativilli.»

Lu 'nnumani appulizzia l'aceddu, la stissa cosa: brillanti, domanti, perni fini. Va nni l'arginteri e cci li vinni. Lu terzu jornu la stissa cosa; lu quartu jornu, lu stissu. Jamu ca l'arginteri, era curiusu dunni vinianu sti ricchizzi. Cci dici 'na jurnata: — «Signura, scusati: sti cosi dunni vi vennu?» — «Signuri, haju n'aceddu accussì e accussì: quannu caca, jetta perni e domanti.» — «Veru! E nn'aviti vui figghi fimmini?» — «N'haju una.» Si vôta l'arginteri bottu 'ntra bottu: — «Io sugnu schettu; mi la vuliti dari?» — «E pirchì no.» E 'n tempu 'na simana s'ha cunchiusu stu matrimoniu; nè la matri cci cunfidò mai a li figghi stu beni chi cci vinia di l'aceddu.

Ddoppu jorna maritati, la soggira di l'arginteri sicutava a cògghiri sti perni; ma l'arginteri 'un nni gudia di sti ricchizzi. 'Na vota, tintatu di la diavulu, afferra e ammazza st'aceddu. Povira soggira fici la morti ch'appi a fari: — «E ora unni mi vaju a 'nfilu vinennu li me' figghi?» — «E nenti: cci dici lu jènnaru, si vennu li me' cugnati, cci diciti ca la gatta l'ammazzau. Accattàtinni n'àutru a la Vucciria e cci lu mittiti a la gàggia.» La soggira accussì fici.

Vennu li figghi: — «E l'aceddu?!» — «Figghi mei, la gatta appiccicau, e l'ammazzau; io lu cucivi ed è 'nta la pignata; e vi nni jivi a'ccattari n'àutru lu stissu.» — «Ah matri scilirata!» hannu gridatu li figghi. Hannu jutu 'nta la cucina, s'hannu pigghiatu un pezzu l'unu di st'aceddu, lu granni la testa cu la curuna, lu nicu lu ficatu, e abbannunaru la casa. Comu juncèru 'nta un paisi, lu frati granni iju a fari un attu granni. Va e jetta 'na vurza di munita d'oru. Trasi la porta di la citati; li guardii lu fermanu: — «Siti in arrestu...» — «E pirchì?» — «Cc'è ordini: cu' trasi lu primu, havi a essiri lu Re di sta citati.» Lu pigghiaru e lu suspincèru Re.

Trasi la secunnu frati, e 'un vidi cchiù lu frati granni. Si 'nfila 'nta 'na lucanna, e stava ddà senza putiri sapiri sò frati unn'era. Lu menu chi putia pinsari, ca sò frati era Re!.. Stu picciottu java puru oru e argentu, e a forza di jiri s'avia fattu un cavaliruni: àbbiti javanu e àbbiti vinìanu, catini d'oru, spilli cu brillanti: 'na maravigghia. 'N facci d'iddu cc'era 'na picciotta cu 'na cammarera granni. Stu cavalirottu e sta picciotta si misiru a fari cirimonii; li palori su' comu li cirasi: finiu ca si ficiru ziti. Stu zitu spinnía li gran dinari; e la zita 'un arriggía, ca la cusiritati cci manciava l'occhi dunni vinia stu beni. Lu pezzu di loccu e chi era cci cunfida l'arcanu. Idda manna a chiama a 'na vecchia, e cci dici: — «Chistu e chistu.» La vecchia cci dissi: — «Finciti c'un duluri, e dici ca cci voli l'acqua di Muntipiddirinu. Comu iddu la porta, tu finciti di viviritilla, ma nun ti la viviri; poi cci la 'mmischi a menzijornu 'nta lu manciari, e vidi ca iddu jetta lu ficatu; tu ti lu manci, e l'oru lu cachi tu.»

Tuttu iju bellu. P'accurzari, la signura si fici riccuna, e lu poviru giuvini accuminzò a vèniri menu. 'Na jurnata iddu l'amminazzau ca la vulia ammazzari si nun lanzava lu ficatu e nun cci lu dava arreri a iddu. La vecchia cci dissi a la picciotta: — «Sai ch'hai a fari? Portatillu 'n campagna, ddà cc'è 'na certa erva; la cogghi e cci nni fai 'na 'nsalata. Iddu ti dici: — «Manciamu 'nsèmmula,» tu nun t'arrisicari. Comu iddu si mancia dda 'nsalata, subbitu addiventa sceccu.»

Lu 'nnumani la giuvina dici: — «Don Giuvanni, pirchì siti accussì friddu cu mia? Nun pirchì vui m'amminazzàstivu avanteri, io vi pirdivi l'amuri. Io sempri la stissa sugnu, sapiti! Nni la vulemu fari 'na divirtuta?» Iddu si fici livari di li palori d'idda: — «A mia?! Jamuninni!»

Comu si nni jeru 'n campagna, idda cugghíu l'erva, fici 'na bella 'nsalata, e s'hannu misu a manciari. 'Nta lu megghiu, Don Giuvanni addivintò sceccu. Idda si cogghi li robbi, e parti, e lu lassa 'nta dda campagna sulu comu un cani.

Stu sceccu si misi a caminari campagna campagna. A la punta di la campagna cc'era 'n'àutra erva, ca manciànnula s'addivintava cristianu arreri. — «Ah! cci semu!» dici Don Giuvanni. Pigghia un fasciu d'erva chi facia addivintari scecchi, e n'àutru chi facia addivintari cristiani, e parti. Torna a la citati e va a la lucanna. Comu la zita lu vitti, muríu; ma iddu fici lu novu: e cci misi a fari cirimonii. Idda mmillittusa cci facia cirimonii. Ddoppu tri, quattru jorna, Don Giuvanni cci coci l'erva chi facia addivintari scecchi; nni fa 'na bella pitanza e cci la manna a la zita. La locca capitò idda; si mancia l'erva cotta, la prima furchittata, addiventa sceccu! — «Ah! boni jamu!» dici lu Don Giuvanni. Va a pigghia l'acqua di Muntipiddirinu, cci la fa viviri, a stu sceccu e cci fa jittàri lu ficatu. Lu lava e si l'agghiutti iddu, e accuminzò a cacari oru arreri. Poi pigghia 'na bella capizzana, cci la 'nfila a lu sceccu, e la metti a carriari farina nn'ôn mulinaru p'un carrinu lu jornu.

'Na jurnata lu sceccu passò di la sò casa, e taliava. Cc'era affacciata la cammarera, ca sapia lu tuttu. — «Mischina! (dici) la mè patruna!... Ma ora cci pensu io.» Si vesti e va a Palazzu, e cci cunta lu tuttu a Sò Maistà. Lu Re allucchíu; e mannò a chiamari a lu mulinaru cu lu sceccu e lu frati sò; finíu ca nun sapia ch'era sò frati — «Ora pirchì facisti addivintari sta giuvina sceccu?» — «Ah! Maistà. Sò Maistà nun sapi...» E ddocu cci cunta tuttu lu passaggiu. — «E tu, cci dici lu Re, nun mi canusci?» — «No, Maistà.» — «Comu! nun sai ca io sugnu tò frati?» — «Vui mè frati?!...»

Basta: s'arricanuscèru, s'abbrazzaru, e finíu. — «Ora, cci dici lu Re a lu frati, pinsamu pi sta povira giuvina; finèmula... Ora chi erva hai pi falla addivintari fimmina arreri?» — «Haju 'na certa erva... ma...» — «'Un cc'è ma. Va pigghiala.» Lu frati 'un appi chi fari; va a pigghia st'erva, e cci la duna a lu sceccu davanti lu Re. Lu sceccu mància; a lu primu vuccuni addivintau cristiana arreri. — «Lu vidi pi li toi mali dipurtamenti?!» cci dici lu Re a la giuvina. Ora finèmula; pigghiatillu pi maritu a mè frati, e siati filici!»

Lu frati si maritau cu dda giuvina; e ddoppu mannò a chiamari a la matri, e ficiru tutti 'na casa, a Palazzu: lu frati granni Re di curuna, e lu nicu Principi, ma riccu 'n funnu.

Iddi arristaru filici e cuntenti

E nui ccà e nni munnamu li denti.

Palermo.


Text viewBook