Folk Tale

La Bedda di la stidda d'oru

AuthorGiuseppe Pitrè
Book TitleFiabe novelle e racconti popolari siciliani
Publication Date1870
LanguageSicilian
OriginItaly

Si cunta e s'arriccunta ca cc'era un patri e 'na matri ed avìanu un figghiu, beddu ca era 'na pittura, e longu com'un stinnardu. Lu patri e la matri lu vulìanu bèniri quantu la pupidda di l'occhi soi, e si scantavanu a fallu jìri a jucari fora, pirchì si passavanu li fati si lu pigghiavanu. Qulunchi di l'aggenti chi lu vidìanu, a stu bellu giuvini, cci dicìanu: — «Chi stinnardu d'oru! cci staría bona a lu latu la Bedda di la stidda d'oru!» Stu giuvini sintia, e assuppava. Assuppa ora, assuppa dumani, a la fini junci ca avia vintidu' anni, ed iddu era rispittatu di tutti, e tutti lu vulìanu beni assai, pirchì era un giuvini valenti e arditu, ed era scienti di tanta duttrina ca 'nta lu sò paisi nun lu putia aggualari nisciunu. Veni un jornu e dici: — «Ora è lu tempu di jìri a pigghiarimi a la Bedda di la stidda d'oru, ora ca sugnu scienti di tutti cosi, e li 'ncantisimi chi cci su' li pozzu vinciri.» — «Figghiu, cci dici la matri e lu patri, tu chi si' foddi? vuliri a la Bedda di la stidda d'oru! E nun lu sai ca pri avilla cci voli chi si rumpissi lu cchiù forti 'ncantisimu di lu munnu? E lu Drau comu lu vinci? e la Mammadràa? e lu Sirpenti a setti lingui vilinusi? Ah, figghiu, comu ti perdu! quantu figghi di Re e di 'Mperaturi cci hannu lassatu la peddi!» Ma avogghia di chianciri e pilàrisi, lu giuvini attistau ca avía a pàrtiri: — «A costu chi cci appizzu la vita, dici, la Bedda di la stidda d'oru havi ad essiri mia!» Chi fa? si pigghia un bellu cavaddu, 'na sciabula, e nesci a li campagni pi circari la Bedda di la stidda d'oru.

Camina, camina, avía fattu cintinara di migghia e nuddu cci sapía diri unn'era sta Bedda di la stidda d'oru e comu avía a fari pri avilla. Basta, 'na sira cci scurau 'nta un voscu, e persi la via, nun putennu jiri cchiui nè nn'avanti nè nn'arreri. Iddu si cunfunníu, pirchì ogn'ura di tempu chi pirdia cci paría mill'anni; e tantu cci macinava lu sènziu pri sta Bedda di la stidda d'oru, ca avía un misi chi caminava e nun avía chiujutu occhi nè notti nè jornu, nè mancu avia vulutu firmari a nuddu paisi. 'Nca comu cci scurau 'nta un voscu e persi la via, custrittu fu ed appi a scinniri: attaccau lu cavaddu ddà allatu, e iddu s'assittau sutta n'arvulu. Mentri ch'era assittatu sutta l'arvulu, ma senza dòrmiri pirchì pinzava a la Bedda di la stidda d'oru, putia essiri menzannotti e senti comu fussi 'na musica chi vinía a versu d'iddu. Attenta, e la musica criscía, ed era accussì duci e graziusa ca facía 'ncantari. Talía, talía, e nun scopri àutru chi scuru. Doppu 'na minuta spunta 'na chiaría luntanu luntanu; e 'nta quantu lu dicu e lu cuntu veni 'na lustrùra granniusa e junci davanti a lu picciottu.

Lu picciottu, mittemu ca si chiamava Peppi, arristau com'un loccu. Dda lustrùra la facìanu setti fati, una cchiù bedda di 'n'àutra, e tutti vistuti di biancu. Firría, firría, si misiru a girari 'ntunnu a l'arvulu unn'era Peppi; e Peppi chi taliava senza putirisi moviri e senza putiri spijari 'na palora. 'Nfini bàttinu la virga e si mantennu. — «A tia, Peppi, dici la fata ca era la suprajura, chi va' facennu ccà sulu a menzannotti?» — «E ch'hê fari! arrispunníu, mi persi ca vaju circannu a la Bedda di la stidda d'oru.» — « Ih, figghiu meu! cci nn'hannu statu giuvini megghiu di tia e hannu datu lu mussu 'n terra! E tu nun sai la superbia chi havi sta Bedda di la stidda d'oru? E nun lu sai lu chiddu chi cci voli e lu piriculu chi cc'è pri sulu truvalla?» — «Ma chi cci pozzu fari! dici lu Peppi; mi la misi 'n testa e nun nni pozzu nèsciri ca hê jiri a caccia pi avilla. Comu arrinesci si cunta: centu, cent'e unu; o l'haju o cci lassu lu còriu comu tutti l'àutri.» A sti palori la fata fici un ballettu e cci dissi: — «Senti, a mia mi piaci ca tu jìssi pri la Bedda di la stidda d'oru, pirchì ti staría beni a la spadda: ma tu si' poviru e idda ricca, tu amabuli e idda superba; tu vai senza armi, e idda havi Drai e Sirpenti chi la difenninu. Ma basta, eu cci haju piaciri e ti vogghiu ajutari. Ccà cc'è 'na nuci, ti servi a li to' bisogni.» Ddocu si vôtanu tutti l'àutri sei fati e mettinu puru a fari balletti e dicinu: — «E nui puru cci avemu piaciri.» — «Te'.» — «Te'.» — «Te'.» E cci dùnanu 'na nuci pr'una. 'Nca comu cci dettiru tutti ognuna la sò nuci, si misiru a fari un ballettu tutti 'nsèmmula attornu attornu a l'arvulu, e ballannu ballannu spireru pri l'ariu e turnau arrè la scuría di prima.

Jamu a Peppi ch'arristau sutta l'arvulu. Tutti sti cosi cci parìanu un sonnu o 'na visioni; ma doppu li paroli di la fata addumava pri sicutari lu sò caminu. Si vôta, e vidi un focu luntanu luntanu ca paría comu 'na lampicedda nica nica. — «Ddocu, dici, haju ad essiri, ca forsi cc'è la via.» Pigghia lu cavaddu e camina, camina, cu lu versu di lu focu, e cchiù chi 'ncugnava, lu focu cchiù granni paría. 'Nca 'nfini cci juncíu, e vidi 'na gran quadaruna addumata chi vugghía e rivugghía, e un vecchiu stravecchiu cu 'na varva bianca finu a li pedi chi arriminava di cuntìnu dda quadàra cu 'na furcina tanta. — «Oh, bonu vecchiu, cci dici, e vui chi faciti?» — «Avi trimmila anni, dici, chi sugnu cunnannutu ccà ad arriminari sta quadàra, e lu mè travagghiu mai havi fini! Arrimina, arrimina, e scuttu la mè cunnanna!» Turutùn turutùn turutùn, e arriminava di cuntinu, taliannu sempri dintra la quadàra. — «Oh, poviru vecchiu, dici Peppi, e pirchì vi cunnannaru a sta sorta di vita?» — «Ah, figghiu meu! dici; su' li vizii di l'omini ca cci curpanu, ca si trammiscaru ccà 'nta sta quadàra, ca prima era china di suli virtù: ora li virtù jeru a lu funnu e li vizii li supranìanu, ed eu pri fàrinni lùciri qualcuna haju ad arriminari sempri, e doppu tantu arriminari all'urtimata nni pozzu vìdiri una doppu tanti e tant'anni. Ma cci voli tempu, figghiu miu, cci voli tempu, e sulu cu lu tempu si scummogghia qualchi virtù.» — «Oh chi cosa curiusa, dici Peppi, e quantu viju, comu su' sti cosi?» — «Vidi, figghiu, cci dici lu vecchiu, tutti sti baddòttuli chi si vidinu supra, ca su' leggi leggi, di tanti culura e cci nn'è scuri, russi, giarni, cci nn'è virdi e fitenti; tutti chisti su' li vizii; qualchi badda chi a li voti si vidi luciri, chissa è d'oru e pirchì è gravusa, sta a lu funnu, e sulu a forza di tempu e d'arriminari affaccia tantìcchia 'n summa.» — «Ah, poviru vecchiu, dici Peppi, aviti ragiuni ca siti stancu e travagghiati pri tant'anni: vuliti chi arriminu tantìcchia eu e vu' ripusati?» — «E tu cci la fai?» — «Gnursì.» — «'Nca videmu.» Peppi cci livau la furcina a lu vecchiu e cu tutta la sò forza a 'rriminari. Turutùn, turutùn, turutùn. — «Bonu cci vai, dici lu vecchiu; 'nca ora m'arriposu tanticchia.» — «Gnursì, dici Peppi, ca pri com'ora arriminu eu.»

Tant'è, lu Peppi arriminau finu a jornu; chiama a lu vecchiu: — «Eu, dici, mi nni vaju, ca hê jiri pri la Bella di la stidda d'oru.» Lu vecchiu l'abbrazzau chiancennu e dicènnucci: — «Oh quant'obbligu chi t'haju ca m'ha' fattu ripusari 'na notti doppu trimmila anni chi nun chiuju occhiu e mancu m'assettu! Te', figghiu, dici, eu ti vogghiu ajutari a la 'mprisa chi pigghiasti, te' stu filu di la mè varva ca ti servi a li to' bisogni.» Si scippa un longu pilu di la sò varva e cci lu duna. Dipò' cci dici: — «Vidi ca a la fini di stu voscu cc'è setti ciumàri, poi setti muntagni, poi setti vòscura: passi tutti sti ciumàri, sti muntagni e sti vòscura, e veni lu Statu di la Bella di la stidda d'oru.» Lu Peppi si licinziau e s'ha misu arreri 'n caminu.

Camina e camina, lu voscu finíu e cumpareru li setti ciumàri. Si 'nfila 'ntra l'acqua cu tuttu lu cavaddu, e lu cavaddu si metti a natari pirchì funnu 'un si nni truvava. Nata, nata, nata, la ciumàra nun finía mai, e nun si juncía mai a la riva a dda banna, cu tuttu ca paría tuccarisi cu li manu. Lu cavaddu nun putía cchiù a natari e avía lu ciatuni e paría ch'era sempri a 'na banna. — «Oh mischinu mia! dici Peppi, e comu nni nèsciu?» Scaccia 'na nuci di li fati, e 'nta du' sbracchi lu cavaddu passa li setti ciumàri.

'Nca comu passau, Peppi sicutau la sò via: camina n'àutru pocu e cci vennu li setti muntagni: — «Uh! spaventu di Diu! dici, e cu' cci acchiana ddocu?» — Setti muntagni comu setti giaganti, quasi ca a picu, lisci senza 'na troffa di ddisa, e chi spicchïavanu comu fussi di brunzu. 'Nca detti un corpu di spiruna a lu cavaddu e metti ad acchianari. Chi acchianari ed acchianari! si sciddicava comu cci fussi sapuni. Chi fa Peppi? Scippa li ferri a lu cavaddu e caccia di longu. Ma chi cacciari, ca era tuttu 'nùtili! acchianava finu a mezza costa, sci... un sciampuluni cu lu versu ed era arrè di capu. Rumpi la secunna nuci, e lu cavaddu acchianau com'un avirsèriu, sàuta d'un pizzu a n'àutru e passa li setti muntagni.

Jamu ora ca cc'eranu ancora li setti vòscura. A lu tràsiri, lu Peppi trasíu billissimamenti; ma comu era trasutu si vitti persu. Macchi di ccà, macchi di ddà, ciànnachi, sdirrupi, e zucca quantu 'na muntagna. E chissu è nenti! lu scuru si fiddava cu lu cuteddu: li lupa scattïàvanu comu arraggiati ora a iddu e ora a lu cavuddu; iddu cacciava, e avogghia di curriri e di satari macchi e pitruna e 'nfussàrisi 'ntra nachi d'acqua tanti, era sempri a un puntu. Peppi comu si vitti a stu bruttu, e li lupa cchiù di tuttu ca cci tiravanu pri li cianchi, si cunfunníu: nesci 'n'àutra nuci e la scàccia. Comu la scàccia lu cavaddu si metti a satàna, e 'ntà un fallanti fu fora di li setti vòscura.

A stu fattu si vitti 'nta 'na bella chianura granniusa, tutta rosi e ciuri, ca era lu statu di la Bedda di la stidda d'oru. Caminannu vidía dda 'n terra ossa di mortu, spati, seddi, ossa di cavaddi e macàri petri 'nsangulïati. Mischinu, chi vuliti! cci misi a fari lu cori tic-tac, e cacciava pri nun vìdiri ddi sorti di cosi: ma cchiù chi caminava cchiù criscìanu l'ossa di l'omini morti. Iddu chi facía? in cànciu di taliari 'n terra, taliava a jiri unn'era lu palazzu di la Bedda di la stidda d'oru, ca di luntanu si vidía spicchïari comu fussi tuttu di domanti. Mentri chi taliava cci scattía di supra lu Drau. — «Ah, tradituri, dici, e tu chi veni a fari ccà?» E lenta cu 'na mazzata 'n testa a Peppi. — «Aspetta, dici, ca ti conzu eu, ca havi assai chi nun mànciu carni munnana!» Chi fa Peppi? Tira guagghiardu la spata, e tantu fa e tantu dici ca cci tagghia la mazza a lu Drau: tira 'n'àtra botta e cala pri scippàricci la testa. Ddu Drau si vitti persu: — «Drau sugnu e cuncutrìgghiu mi fazzu!» Addivintau un cuncutrìgghiu cu tanta di vucca, ca cci capía Peppi cu tuttu lu cavaddu. Peppi scàccia 'n'àutra nuci, e la cuncutrìgghiu si vitti turnari omu: Peppi cci duna 'na sciabulata e cci leva la testa, e si la misi 'nta li vèrtuli.

'Nca comu ammazzau a lu Drau, si nn'ha jutu grittu grittu a lu palazzu di la Bedda di la stidda d'oru. Idda era giustu affacciata. Oh chi billizza mai vista! 'Nta la frunti cci lucía 'na stidda tantu lucenti ca non si putía mancu taliari. Peppi, comu la vitti, macàri cci abbagghiau la vista. Ma idda, ca lu vitti accussì beddu giuvini e ca era lu primu chi avia avutu la virtù di jùnciri fina ddà, si nni 'nciammau allura e lu fici tràsiri. 'Nta mentri chi trasía, sentinu 'na forti rimurata, comu si vinissi 'na timpesta di mari. — «Ih, dici la Bedda di la stidda d'oru, e comu facemu! la Mammadràa veni! ammùcciati 'nta ssu cammarinu.»

Trasi e trasi la Mammadràa: — «Ah, chi ciàuru di carni munnana! Unni la viju mi l'agghiuttu sana!» — «Vih, Mamà, chi va dicennu vossía ? Cu' cci havi a vèniri ccà?» — «Nenti, ciàuru! ciàuru eu sentu: chi ciàuru, chi ciàuru!» e curri pri lu cammarinu. Lu Peppi, ca si sintía tuttu lu discorsu si fici attruvari a lu prontu cu la spata a li manu, e metti a tirari botti di focu contra la Mammadràa. Idda avía 'na fàuci tanta e cci vulía sirrari la testa a Peppi; ma lu Peppi, 'nzerta ora, azzicca poi, cci fa cadiri rutta la fàuci. — «Mammadràa sugnu e tìghira mi fazzu!» — E addiventa 'na tìghira tanta firoci ca lu Peppi si vitti persu. Scàccia la nuci di bottu, e la tìghira turnau 'na vecchia strija: ddocu iddu cci tàgghia la testa di nettu e la metti 'nta li vèrtuli. — «Ora, dici la Bedda di la stidda d'oru, si vôi ch'eu vegnu cu tia, avemu a rumpiri lu 'ncantisimu. Pigghia ssi testi, e veni cu mia prestu prestu, ca si 'un mori lu Sirpenti a setti lingui vilinusi, cc'è guai; e non mi pôi aviri.» Accussì hannu scinnutu jusu 'nta la 'ncantina, e cc'era un puzzu. La Bedda di la stidda d'oru attaccau a Peppi pri lu cintu cu 'na lunghissima corda, cci detti un fanali, e prima di calallu cci dici: — «Vidi ca scinnennu cc'è 'na càmmara scura e china di fumu e fa fetu di sùrfaru ca si mori: a l'agnuni cc'è un pirtusu, d'unni veni stu fumu e stu fetu; tu jèttacci prima li du' testi di lu Drau e di la Draa, cà comu càdinu si abbrucianu e fanno passari lu fetu e lu fumu. Doppu cci scinni tu, e ddà trovi a lu Sirpenti: lu restu 'un manca a tia.» 'Nca Peppi scinníu, fici comu cci dissi la Bedda di la stidda d'oru, e trasi 'nta lu pirtusu. Comu trasi, vitti 'na gran càmmara granni granni ca non finía cchiù. Si metti a caminari, e passa pri centu e centu cammaruna tutti aguali; vôta, firría, e nun vitti cchiù unni si truvava; torna nn'arreri ed era sempri a 'na banna. Avía caminatu quasi 'na jurnata sana, e cchiù chi firriava cchiù pirdía lu caminu, fina chi scurau di lu 'n tuttu e nun cci vitti cchiù. Ddocu si persi d'armu, e scacciau 'n' àutra nuci di li fati. Comu scacciau la nuci vitti 'na chiaría ad un latu e cci trasíu. E ddà trova a lu Sirpenti a setti testi vilinusi. Lu Sirpenti, comu vitti a Peppi, 'mparissi ca cci facía middi accugghienzi e cci dicia: — «Veni ccà, figghiu meu, trasi ccà ca eu ti dugnu la chiavi pri putìriti nèsciri fora di lu palazzu a la Bedda di la stidda d'oru; veni ccà, veni ccà, veni ccà...» — e mentri cci dicía accussì e Peppi si iju pri vutari, nesci li setti lingui comu setti spati di focu e cafudda pri Peppi. — «Ah, 'nfami e tradituri! dici Peppi, tu accussì jochi?» Tira la spata e si metti a tirari pri grittu e pri traversu. Ma chi! zappava all'acqua e siminava a la ventu, e la sò spata arribbuffava supra lu Sirpenti comu si sbattissi supra la màttula, e nun cci facía mai 'na màcula. Lu Sirpenti sicutava la sua, e grapi tanta di vucca pi affirràricci li catinazzi di lu coddu a Peppi. A stu fattu lu Peppi scàccia l'ultima nuci (ca nn'avia scacciatu sei, e cu chista setti) e lu Sirpenti arresta a l'addritta, cu la vucca aperta, accussì comu si truvava. Peppi 'ncugna, cci tagghia li setti lingui, e lu Sirpenti cadíu friddu pri quant'era longu.

'Nca comu lu Sirpenti cadíu, Peppi si nni torna pri la via chi avía fattu prima, jennu tantïannu a la megghiu, pirchì lu fanali si cci avía astutatu quannu si spersi e cci scurau 'nta ddi curritura. Tant'è, arrivau a la corda; fici signali, e la Bedda di la stidda d'oru lu fici acchianari. — «'Unca va, dici, nni nni jamu ora? Lu Sirpenti è mortu; la chiavi di lu palazzu cci la livai ed è ccà.» Ma la Bedda di la stidda d'oru, doppu tutta chistu 'n cànciu di dàricci cuntu cci vutau li spaddi e si nn'acchiana a li so' càmmari. Peppi cci va d'appressu: — «Comu! dici, tu chi dici veru? E doppu ch'haju fattu tantu e mi l'haju fattu petri petri, tu mi lassi?» Ma idda stava muta e cci vutava li spaddi anzi. Chi vuliti! fimmini! prima si cci jittau cu tutta l'arma, a diri ca a Peppi lu vulía, e doppu facía la tirata e misi tubba. L'amaru di Peppi avogghia di prïari e di circari tutti li maneri di pirsuadilla: nni duna cuntu ssu muru? ora mancu idda. Mischinu, quannu cci cummattíu du' misi di sicutivu, e 'un nni potti cchiù, chi fa? pigghia lu pilu chi cci detti lu vecchiu, cci lu jetta supra a la Bedda di la stidda d'oru e cci vôta li spaddi. Chi vulìstivu vìdiri allura! Idda cci curri appressu e lu teni pri lu vrazzu; po' si cci addinucchiau a li pedi e cci addimannau pirdunu. A stu puntu s'hannu cugghiutu tuttu lu gran massenti di ricchizzi chi cc'eranu ddà, ca nni jincheru setti carrittuna tanti, s'hannu misu a cavaddu bellissimamenti, graperu lu purtuni granni di lu palazzu e si nni jeru pri li fatti so', pirchì lu 'ncantisimu era ruttu. Si nni turnaru a la casa di Peppi, accattaru lu megghiu palazzu e si maritaru.

Iddi arristaru filici e cuntenti,

E nui ccà nni munnamu li denti.

Borgetto.


Text viewBook