Mitat-de-Gal

Un còp i aviá un òme que passava a chival per s’entornar a son castèl. Rencontrèt en camin Mitat-de-Gal, que veniá de trobar una borsa plena d’escuts en gratant sus un molon de fumièr. L’òme ié diguèt :

- « Se me vòls donar aquel argent, te bailarai un plen sac de civada e te prendrai embé ieu a mon castèl.»

- « E ben! vendrai. »

Mitat-de-Gal montèt sus lo chival e se n'anèron. Quand aguèron fach un pauc de camin, trobèron un rainard que diguèt a Mitat-de-Gal :

- « Onte vas, Mitat-de-Gal ? »

- « Vau emb aqueste monsur a son castèl. »

- « Se me preniás ? » diguèt lo rainard.

- « Non, que sèm pro cargats. »

- « Si, si, pren-me, que vòle venir embé tus. »

Mitat- de-Gal ié diguèt :

« Dins mon detràs, met te-ié. »

Se ié metèt, e se n'anèron. Quand aguèron fach un pauc mai de camin, rencontrèron una manaireta que diguèt a Mitat-de-Gal :

- « Onte vas, Mitat-de-Gal ? »

- « Vau emb aqueste monsur a son castèl. »

- « Se me preniás, que pese pas gaire ? ié diguèt la manaireta. »

- « Non que sèm pro cargats. »

- « Si, si, pren-me, que vòle venir embé tus. »

Mitat-de-Gal ié diguèt : « Dins mon detràs, met-te-ié. »

Se ié metèt e se n'anèron. Quand seguèron un pauc pus luònh, rencontrèron una ribieireta que diguèt mai a Mitat-de-Gal :

- « Onte vas, Mitat-de-Gal?»

- «Vau emb aqueste monsur a son castèl. »

- « Se me preniás? ié diguèt la ribieireta. »

- « Non, que sèm tròp cargats. Lo chival nos pòt pas pus rebalar.»

- « Si, si, pren-me, que vòle venir embé tus ; veiràs que n'auràs pas regrèt. »

Mitat-de-Gal ié diguèt : « Se ié pòs anar, dins mon detràs, met-te-ié.»

Se ié metèt e se n'anèron. Arribèron au castèl qu’èra nuòch. Monsur davala de chival e tusta la pòrta.

- « Quau es aquòs ? » diguèt la serventa

- « Aquò’s Monsur embé Mitat-de-Gal; davalatz un lum. »

Madama davalèt embé lo lum e demandèt coma èra anat lo viage. Mitat-de-Gal ié respondèt qu’èra plan anat, dès que lo merchand tornava. Monsur diguèt a la dama d’anar lèu alucar lo fuòc, que Mitat-de-Gal deviá aver freg. Mitat-de-Gal respondèt :

- « Nani, ai pas freg. »

Après i aver fach totas aquelas amistenças, ié diguèron :

« Es pas lo tot, Mitat-de-Gal, vos cau metre a taula. »

Mitat-de-Gal ié respondèt que n’aviá pas prèissa ; mais dins aquòs se ié metèt. Quand aguèron sopat, Monsur, que s’èra entendut embé Madama, faguèt semblant de pas saupre a-n-onte poiriá faire cochar Mitat-de-Gal. La dama ié diguèt :

- « Lo farem cochar aval dins lo galinièr, sus la barra, embé las galinas : aquís serà caudet.»

Mitat-de-Gal ié respondèt : « Anarai plan, serai caudet, dormirai plan aquís. »

Entre qu’aguèron passat la velhada, lo monsur diguèt a la serventa :

- « Prenetz un lum e anatz cochar Mitat-de-Gal. »

Lai anèt. Mitat-de-Gal sautèt sus la barra e diguèt :

- « Serai plan aicís.»

Quand la serventa se seguèt enanada, las galinas, qu’avián sentit Mitat-de-Gal sus la barra, lo desquilhèron a còps de bècs. Mitat-de-Gal diguèt adonc au rainard :

-« Rainard, rainard, sortís de mon detràs qu’ara es ora. »

Lo rainard sortiguèt e mangèt totas las galinas.

Lo lendeman matin, lo monsur e la dama, que cresián de trobar Mitat-de-Gal mòrt e d’aver sa borsa, mandèron la serventa au galinièr. La serventa trobèt Mitat-de-Gal que cantava coma un fòl sus la barra ; mès i aviá pas pus de galinas dins lo galinièr.

La serventa s’en va au monsur e ié ditz :

- « S’enmandatz pas Mitat-de-Gal, nos arroïnarà. A devorit totas las galinas, sens ne quitar una. Coma farem per manjar ? »

Lo monsur ié respondèt :

- « N'ages pas lagui ; l’aurem la nuòch que vèn : lo farem cochar embé los buòus, e a còps de banas lo tuaràn. Deman matin lo trobarem mòrt.»

Lo monsur se lèva e va veire Mitat-de-Gal que cantava coma un fòl.

Ié ditz :

- « Mitat-de-Gal, cossí avètz passat la nuòch ? »

- « Plan, Monsur, plan ; ai plan dormit. »

- « Tant milhor, qu’aviái paur qu’aguèssetz freg.»

- « Nani, Monsur, ai pas agut freg.»

Mitat-de-Gal davalèt de sa barra. Lo faguèron manjar coma cau tot lo jorn. Quand venguèt lo vèspre, sopèron. E quand aguèron sopat, monsur diguèt tornar a la dama :

- « A-n-onte farem cochar Mitat de-Gal? »

Madama ié respondèt:

- « Lo calrà faire cochar aval, sus lo rastèl, dins l’estable dels buòus ; aquís serà caudet. »

Mitat-de-Gal diguèt:

- « Anarai plan, serai caudet, dormirai plan aquís. »

Entre qu’aguèron passat la velhada, lo monsur diguèt a la serventa de prene un lum e d'anar cochar Mitat-de-Gal. La serventa lai anèt. Mitat-de-Gal sautèt dessús lo rastèl, e diguèt :

- « Serai plan aicís. »

Quand la serventa se seguèt enanada, los buòus, qu'avián sentit Mitat-de-Gal, ié bailèron a còps de bana. Mitat-de-Gal, tanlèu que se sentiguèt tustat, diguèt a la manaireta:

- « Manaireta, manaireta, sortís de mon detràs qu'ara es ora.»

La manaireta sortiguèt e copèt totas las banas dels buòus.

Lo lendeman matin, la serventa davala a l’estable; se'n va veire se Mitat-de-Gal èra mòrt. Lo trobèt dessús lo rastèl que cantava coma un fòl, e veguèt que totas las banas dels buòus èran copadas.

La serventa s'en va a monsur, e ié ditz :

- «S'enmandatz pas Mitat-de-Gal, nos arroïnarà: a copat totas las banas dels buòus. Coma farem per laurar ? »

Lo monsur ie respondèt :

- « N'agetz pas lagui; l’aurem la nuòch que ven : farem caufar lo forn tot uòi, e de vèspre ié lo farem cochar : se ié coirà mai que lo pan. Deman matin l’escamparem. »

Lo monsur se leva e va a l’estable. Ié trobèt Mitat-de-Gal que cantava coma un fòl. Ié ditz :

- « Mitat-de-Gal, cossí avètz passat la nuòch? »

- « Plan, Monsur, plan; ai plan dormit. »

- « Tant milhor, que n’ère en lagui. »

Mitat-de-Gal davalèt de dessús lo rastèl e lo faguèron manjar coma cau tot lo jorn. Entrament, caufavan lo forn d’aquís que seguèt roge.

Lo vèspre, en sopant, Monsur diguèt tornar a Madama :

- « A n-onte farem cochar Mitat-de-Gal anuòch? »

Madama ié respondèt :

- « S’aquòs fai pas res a Mitat-de-Gal, çai avèm una cochada au forn.»

Mitat-de-Gai diguèt :

- «A-n-onte volretz ; vau plan pertot. Au forn anarai plan, serai caudet; dormirai plan. »

Mès se'n pensava pas mens, e, amai que veguèsse caufar lo forn, èra plan tranquille.

Entre qu'aguèron passat la velhada, lo monsur diguèt mai a la serventa: - «Prenetz un lum e anatz cochar Mitat-de-Gal. »

La serventa lai anèt. Mitat-de-Gal, en dintrant dins lo forn, diguèt :

- « Serai plan caudet aicí»

La serventa seguèt pas pus lèu sortida que Mitat-de-Gal sentiguèt sas plomas s’amolonar e se rostir. Sens esperar mai, diguèt a la ribieireta :

- « Ribieireta, ribieireta, sortís de mon detràs qu’ara es ora.»

La ribieireta sortiguèt e rempliguèt lo forn d'aiga. Lo lendeman matin, la serventa se lèva e va veire se Mitat-de-Gal èra rostit. Lo trobèt davans la pòrta que cantava coma un fòl, e veguèt lo forn remplit d’aiga que versava.

Met las mans sus la tèsta, s’en va trobar monsur au lièch e ié ditz :

- « S’enmandatz pas Mitat-de-Gal, nos arroïnarà ; a remplit d’aiga lo forn. Coma farem per còire lo pan ? »

Lo monsur ié respondèt :

- « Entre que serai levat, ié bailarai çò que ié reven e l’enmandarem endacòm mai.»Lo monsur se levèt, anèt soetar lo bonjorn a Mitat-de-Gal, e ié demandèt s’aviá plan passat la nuòch. Mitat-de-Gal ié diguèt que òi. Lo faguèron plan dejunar ; ié rendèron sos escuts e se n'anèt.

Lo gal cantèt,

E la sorneta finiguèt.