Text view
La Sourcieiro
Author | Louis Lambert |
---|---|
Book Title | Revue des Langues Romanes |
Publication Date | 1887 |
Language | Occitan |
Origin | France |
Un cop i aviô, à Narbouno, uno filho belo coumo un astre. Ie disien per escais la belo planto dal faubourg, perso que demouravo foro lous baris, à las teulieiros, debés la porto de Perpigna.
Toutis lous goujats la demandavoun en mariage ; elo ne vouliù pas cap : « Soui trop jouve, — respoundiè à toutis, — per me marida; ei pas encaro vingt ans, re nou presse.»
Un jour, venguet dins Narbouno un jouin'home riche, poulit e de bouno familho, qu'aviô ausit parla de la flour de la vilo. Entre se vèire, s'agraderoun e se marideroun.
Cado neit, quan lou novi s'arrevelhavo, s'atroubavo tout soûl dins lou leit.
« — Mai ount vas?... Perque cado neit quites lou leit?...
— Sioi sounambulo de naissenso : me lèvi, m'en vau, sens savé so que fau. »
Lou novi se mesfisavo d'aquelos paraulos; tabès s'ero avisât qu'aviô lou som pus dur que davant se marida, e b'atribuavo à un abeurage que sa femno i fasiè prene cado souer, avant d'ana al leit.
Mais so qu'i dounavo mai à pensa, ero que jamai l'aviô visto manja; al repais, beviù un veire d'aigo, apei se curavo las dents.
» — Vos uno alo de perdigal?...
» — Merci, voli pas beure qu'un veire d'aigo.»
E praco, ero grasso e fresco.
« — Coussi tu podes fa d'estre ta gaiilardo sens manja brico?...
» — Aco's ma pourtado ; ei toujour viscut atal.
» — Aco's pas natural, — pensavo lou nouvel maridat, — aqui proche d'un mes que sion ensem, e que nou beu que
» d'aigo clareto; digus poiulriô tene à-n-aquelo vido: me la caldi'o linta. »
L'autro neit, quand sa femno i dounet lou goubelet, coumo aviô coustumo, faguet semblant de beure e escampet so que i aviô dedins, sens que s'en avisesse.
Van al leit; lafemno i fa sas manganos, toujour que mai, El i dits : « Ei pla som; droumiguen.
» — Droumiguen », respoundet la femno.
L'home faguet semblant de droumi, et se metet à rounca que fasiô brounzina las vitros.
Al cap d'un pauc, lafemno lou crido:
a — Ei!...drouraisses?...
» — Ahen !... Ahen ! ... »
Lou brandits:
« — Ahen!... Ahen ! ... ».
» — Aco ba pla, — se diguet la femno, — droumits coumo un souc; podi parti. »
Alabets se levo, se vestits à la lesto.
Tout en louncant, soun home la iintavo.
Aquelo ta poulido femno, qui b' auriù dit? ero uno sourcieiro.
Se met d'escarabarlous sus iino escougo, c dits:
« Pé sus fielho Passo per la cheminieiro. »
Gar-aquis ma femno foundudo.
L'home passo vite sasbralhos e l'encoutseguis.
Lou cementeri, coumo sabets, es pas pla leng de las teulieiros. L'home s'ero pla couitat ; veget sa femno que s'encaminavo dal constat dal cementeri : «Ount pot ana ma femno d'aquesto houro?... »
Alabets la vei diutra dins lou cementeri.
Se met à courre perl'agandi; dintro en s'amagant e vei uno vingteno de sourcieiros que fasion la roundo à Tentour d'uno toumbo fresco.
AI cap d'un pauc, caduno pren un os, qui de la cambo,qui dal bras; l'alumoun e tourna-mai fan la roundo en urlant.
Lous pelses se dressavoun a-n-aquel paure home.
Mais encaro n'ero pas res.
Quan ageroun prou sautât e prou ganidat, se meteroun à gratipautos, e ame sas ounglos desentarrorouu lou mort.
Quan Tageroun sourtit, se lou disputeroun, l'estriperoun en luilo boucis e devourigueroun aquelo car de mort.
Lou paure home i pousquet pas pus tene, sentissiô sas cars que se galinavoun; s'entournet à soun houstal e se tournet mètre âl leit ame soun cor pie de laguis.
Très houros apei, enten veni sa femno ; fa semblant de rounca, e elo se tourno coucha à son constat, en vegent que droumissiô.
Al jour, riiome se levo coumo se res noun ero e dits pas res. Quand vonguet lou dinna, sa femno, coumo toujour, diguet qu'aviô pas talent; buguet un veire d'aigo e se curet las dents.
« — Ai ! couquino! miseraplo! —i diguet soun home, — m'estouni pas qu'âges pas talent: t'en vas cado neit manja de » car de calabre al cementeri !
» —Qui te ba dit?
» — leu, que b' ei vist aneit passade.
» — B' as vist! Ba veiras pas pus ame tous els d'home.»
E sul cop i jito dessus uno aigo qu'aviô dins uno flolo, en-t-i diguent: « Que siogues gous! »
Gar-aquis que lou paure home es sul cop sanjat en bestio. Sa feinno arrapo l'escougo, c a grands cops de manche lou fico deforo.
Praco que lou paure home sioguesse sanjat en gous, nou restavo pus d'avé soun sen d'home ; disiô en el mêmes : « Qun «malur d'avé espousat aquelo couquino de sourcieiro ! A qun » estât miseraple m'a mes! Ount anirei? De que farei? »
S'en va co de sous amits, de sous vesits; digus lou couneissiô pas.
Aviô bel i revira la cougo; un i dounavo un cop de ped, l'autre un cop de bastou ; las femnos, cops d'engraniciros ; toutis i dision: «O! tiré, perdut ! »
De tout lou jour n'aviô pas manjat; aviô be trouvât demest las rougnos quauque bouci d'os ; mai, coumo ero un pichot gousset, lous autres gousses lou moussigavoun e iprenionl'os.
Batut, roussat, afamat, pus qu'âme un pauc d'aigo claro dins lou ventre, arrivo davant la porto dal boulangier. Labou-langieiro lou vei; dits: « Qun poulit gousset! Ne vouldriô pla un coumo aco per garda Thoustal. »
Lou eousset Taregardavo amistousoment e reviravo la cougo à se la degoulha.
« — Veni, veni, cagnot, toun mestre t'a perdut; beleu i'a loungtemps qu'as pas manjat ? »
I dounetde pa, qu' engloutissiô ta leu qu'i tustavo sous pots.
« — Quno talent, carlinot! I deu ave pla temps qu'as pas manjat. Té! countento-te ; te gardarei ame ieu, se digus te Dreclamo pas. »
Jujas se lou gousset ero countent d'avé trouvât uno tant bouno mestro.
Lou carlin, qu'aviô la counouissenso d'un home e que n'aviô que la pel de gous, ero atenciounat à toutes las gens de l'houstal. Quand la un disiô à l'autre : « Tanco la porto », lou gous se couitavo de la tança.
Un jour, en venguent croumpa de pa, quauqus ballet à la boulangieiro un escutde très francs qu'ero falso mounedo; en l'ausiguent tinda, lou refuset. La pratico sousteniô qu'ero bou.
« — Vejam, — dignet la bonlanjrieiro, : — monn gous ba va » décida. »
Souno lou gous, i présente l'escut e li dits de fa sinne s'ero bou ou s'ero fais.
Lou gous, amé sapato, lou viro, lou reviro e fa sinne que nou, en brandiguent sas aurelhos.
Praqui passavo uno femno vielho, vielho, touto arrucado, touto rupado; aviô pas cap de dents, souu nas i toucavo sa barbo ; la voués i trambolavo coumo à uno crabo. Aquelo vielho dits: «Es pas poussiple qu'aquel gous siogue uno bestio; sara qualquo creaturo liumano ensourcelado. »
Alabets, tiro uno fiolo de soun davantal e dits: « Se tu n'es pas uno bestio, que siogues uno creaturo à notro ressemblanso, tourno veni coumo siots estât.»
Et jito sus el so que i aviô dins la fiolo.
Sul cop, lou gous si sanjo en un bel home; se met as ginouls de la vielho, en la remerciant de Tavé délivrât.
«— Aco's pas tout, — i dits la vielho, — praco que vostro femno vous pot rencountra e vous jita un autre sort; prenés aquesto fiolo, amagats-vous, e, se la vesets lou prumié, jitats i d'aquelo aigo, e, coumo elo vous a fait, cambia lo en bestio. »
L'home sourtiguet pas de tout lou jour; à miejo-neit, anet à sounlioustal s'amaga darnié la porto, e, quand sa fomno venguet tranquilloment dal sabbat, raanja car dechrestia, i jitet l'aigo de la fiolo en diguent: « Que siogues cavalo! »
Sul cop, sa femno venguet uno bello cavalo.
Alabets riiome agafo un fouet, i fico uno ancado ta rette, que la laisset per morto.
L'endema, la menet à soun hort per vira la seigno, e coumandet al jardinié de pas jamai la laissa pausa.
Dempei, la sourcieiro sanjado en cavalo servissiô lou mati per arremassa las fangos, lous rousisses, la merdo de la vilo ; e lou souer, viravo la seigno.
Cric, cric, Moun couute es fiait.
Cric, crac, Moun counte es acabat.