trans-6004

La vecchia di l'ortu

AuthorGiuseppe Pitrè
Book TitleFiabe novelle e racconti popolari siciliani
Publication Date1870
ATU310
LanguageSicilian
OriginItaly

'Na vota cc'era un uortu di càvuli. L'annati sempri cci su' scarsuliddi; si partieru du' fimmineddi: — «Cummari, jàmunni a cogliri quarchi cavuliddu.» Rispunni l'àutra: — «E chi sapemu cu' cc'è.» — «Eh bonu! ora va' affacciu io e vidu cu' cc'è pi guardianu.» Affaccia; dici: — «Nuddu cc'è. Jamuninni!»

Si partièru, e jeru nni st'uortu: cuglièru du' belli fasci di càvuli, e si nni jeru. Li câluzzi si li mangiaru billissimamenti. Lu 'nnumani matinu, cci jeru arreri; ma l'àutra cummari avia lu scantu ca cc'era lu jardinaru; 'un vittiru a nuddu, e cci jeru. Cuglièru n'atri du' fasci di càvuli, si li mangiaru, e finiu.

Lassamu stari a chisti chi si mangiaru li cavuluzzi, e pigliamu a la vecchia, ch'era la patruna di l'uortu. Comu affaccià 'nni l'uortu: — «Gèh! tutti si li mangiàru li câluzzi! Ora cci pensu io... Ora pigliu un cuani, l'attaccu davanti la porta, e comu iddi viennu, lu cuani sapi iddu nsocchi havi a fari.»

Lassamu a la vecchia chi attaccà' lu cuani pi guardianu, e pigliamu a li cummari. Si vôta una di li cummari: — «Jamu a pigliari li càvuli?» — «No cummari, ca cc'è lu cuani.» — «È nenti: pigliamu duranedda di pani duru, cci lu damu a lu cuani, e accussì facièmu chiddu chi vulièmu.» Accattaru lu pani; avanzi chi lu cuani abbaja, iddi cci jittaru lu pani; la cuani si zittì', cuglièru li càvuli, e si nni jeru. Affaccia la vecchia e vidi sta ruina. — «Ah! 'nqua tu cci li facisti cògliri li cavuli! tu nun si' bonu di guardari; levati di ccà.» E cci ha misu pi guardianu un gattu; e la vecchia ammucciata intra; ca comu lu gattu facía miu! miu! idda avia a jiri a 'ggargiari a li latri. Lu 'nnumani, dici la cummari: — «Cummà', jamu a pigliari li càvuli?» — «No, cummari, ca si cc'è lu guardianu, guai è pi nù'.» — «Nenti, jàmucci.» Comu vittiru lu gattu, pigliaru durana di purmuni, e prima ca lu gattu fici mì'!, cci lu jittaru, e lu gattu 'un dissi nenti. Iddi si cuglièru li càvuli, e si nni jeru; comu lu gattu finiu di manciari lu purmuni, fici miu! miu! La vecchia affaccià'; ma nun vitti a nuddu. La vecchia piglia lu gattu e cci scaccia la testa. Dici: — «Ora cci mettu lu guaddu; 'n cantannu chi fa, io affacciu, e accussì l'ammazzu a sti latri.»

Dici lu 'nnumani la cummari 'mprisusa: — «Jàmucci a cògliri li càvuli.» — Gnanò, cummari, ca cc'e lu guaddu.» Piglia la cummari e dici: «È nenti, pigliamu lu scagliu, e cci lu jittamu, e lu guaddu nun canta.» E accussì ficiru. Mentri lu guaddu si manciava lu scagliu, iddi cuglièru li cavuli e si nni jeru. Comu la guaddu spiddì' di manciàrisi lu scagliu, cantò: Cucurucù! Affaccia la vecchia, e vidi li càvuli cugliuti; piglia lu guaddu e cci tira lu cuoddu, e si lu mangià'. Poi chiamà' un viddanu e cci dici: — «Scavàti un fuossu, quantu sugnu longa io!» Si metti longa longa intra ddu fuossu, e si misi cu l'aricchia di fora. Lu 'nnumani matina, cci vannu li cummari, e 'ntra l'uortu 'un vittinu mancu a un'arma. La vecchia s'avia fattu fari lu fossu unni lu violu ch'avianu a passari li cummari. Passàru, e 'un si nn'addunaru; jeru a cògliri li cavuli e si nni jeru. A lu turnari, chidda gràvita guarda 'n terra, e vidi 'na fùncia, ca era l'aricchia di la vecchia: — «Oh cummari, chi bella fùncia!» si cala e tira, tira, tira; cu 'na furzata trâru la vecchia. — «Ah! dici la vecchia, vuàtri siti chi m'aviti cugliutu li càvuli? Aspittati chi vi fazzu vidiri io.» E afferra a la gràvita. Chidda fu fatta di piedi e si nni fuiju. Comu la vecchia aggranfà' a la gràvita: — «Ora t'hê manciari viva viva!» — «Bonu: io vi prumettu ca comu io figliu, a li sidici anni chi havi mè figliu, vi lu mannu; e vi l'attennu sta prumissa.» — «'Nqua buonu, dissi la vecchia; cògliti li càvuli chi vôi, e ti nni vai, ma pensa la prumissa chi m'ha' fattu.» Mischina, cchiù morta chi viva, si nni va a la casa: — «Ah! cummari, vu' vi nni fujistivu, e io arristai 'nta li guai, e cci prummisi a la vecchia chi nsocchi mi nasci, a li sidici anni, cci l'haju a dari a la vecchia.» — «'Nqua chi vi vuogliu fari!...»

Ddoppu du' misi, lu Signuri a la gràvita cci fici la grazia di na fimminedda: — «Ah! figlia mia, ci diceva idda a sta fimminedda, io t'addievu, ti dugnu minnuzza, e àutru t'havi a manciari!...» e ciancía la povira matri. 'Nqua arrivannu sta picciuttedda a sidici anni, idda niscía, cci java a'ccattari l'uogliu a la matri. La vecchia 'na vota la scuntrà; dici: — «A tia picciuttedda, di cu' si' figlia?» — «Di la gnà Sabbedda,» (pr' esempiu) (m'ammuntùu io stissa, pirchì i' nun cc'era ddà). — «Cci ha' a diri a tò matri: la prumissa. Tu ora t'ha' fattu bedda grannuzza (ci dicia); si' saprîta, (e l'anguliava a la carusa). Te' ccà, pìgliati sti ficu, e portali a tò matri.

La picciridda iju nni sò matri e cci cuntà' la cosa: — «Mi dissi la vecchia: la prumissa?» — «Chi cci prummisi?» dici la matri; e si misi a ciànciri. — «Pirchì cianci Vassìa, matri?» E sò matri 'un cci dicía nenti. Ddoppu un pizzuddu di stu chiantu, cci dissi a la figlia: — «Si ti scontra la vecchia, cci dici ca ancòra è picciridda....» Lu 'nnumani assira la picciridda iju pi l'uogliu arrieri, e scuntrà' la vecchia e fici la stissa cosa arrièri. 'Nqua sò matri dici: — «O ora, o di ccà a n'âtri du' anni, di sta figlia mi nn'haju a dispisari....» si vôta cu la figlia: — «Si scontri la vecchia, cci dici: Cummari, unni la vidi si la piglia la prumissa.»

'Nqua' spunta la vecchia: — «Chi ti dissi tò matri?» — «Unni la vidi si la piglia.» — «'Nqua veni ccà cu la nanna, ca ti duna tanti cosi;» e si piglia la picciotta. Comu arrivà' intra, la firmà' 'nta 'na casuzza, e cci dissi: — «Mànciati 'nsocchi cc'è.» Passatu longu tiempu, dici la vecchia: — «Vogliu vidri s'idda è grassa.» Cci avia un pirtusiddu 'nti la porta: — «Talè, Pidda, (pr' esempiu), projimi lu jiteddu.» La picciridda scartra, passa un surci, cci taglia la cuda, e cci la proj a la vecchia. — «Vih! chi si' magra, figlia; mangia a la nanna, mangia, ca si' magra.» 'Nqua passannu n'âtra pocu di tiempu: — «Nesci, figlia mia, quantu ti víju.» La picciuttiedda nisciu di ddà intra: — «Ah! chi si' biedda grassa; oj âmu a fari lu pani.» — «Sissignura, nanna, ca io tutti cosi sàcciu fari.» Comu finièru lu pani, la vecchia cci fici famiari lu furnu: — «Famía a la nanna.» La picciridda si misi a famiari stu furnu; lu scupau, e tuttu. — «Va! a la nanna, cci dici la vecchia, 'nfurnamu.» — «E io, nanna, chi sacciu 'nfurnari! tutti cosi sacciu fari, ma 'nfurnari no.» — «'Nqua 'nfurnu io; tu projimi lu pani.» La carusa piglià' lu pani, e cci lu prujia; la vecchia dici: — «Piglia 'na valàta ca chiujemu lu furnu.» La carusa dici: — «Io nanna, chi cci la fazzu a jisari sta valàta?» — «'Nqua la jisu io!» dici la vecchia. Comu la vecchia si cala, la carusa la piglia pi 'n'anca, e la jetta 'nti lu furnu, piglia la valàta e l'attuppa.

«E ora com'haju a fari qua? Ora spiju unni jè mà matri.» 'Na vicinedda la vidi: — «'Nqua tu viva si'?» — «'Nqua morta haju ad essiri? Sapiti chi vi dicu: Circatimi a mà matri, quantu la viju.» Ha pigliatu la fimmina, e ha chiamatu la matri. La matri va nni la casa di la vecchia, e la figlia cci cuntà' tuttu; e àppinu la gran cuntintizza, cà arristaru patruni di tutti cosi.

Iddi arristaru filici e cuntenti

E nuàtri semu senza nenti.

Vallelunga.


Download XMLDownload textStoryBook