trans-6065

La Jisterna

TitleLa Jisterna
Book AuthorGiuseppe Pitrè
Chapter Nr.080
Language codescn
Origin (region)Sicilia

'Na vota cc'eranu tri figli di Re. Dui di sti figli di Re si nni javanu pi cacciari, e a lu frati nicu nun si lu vulianu purtari. La mamma 'na vota cci dici: — «Ora purtativillu, a lu picciriddu.» Li figli nun si lu vosiru purtari, e lu picciriddu cci iju d'appressu e si l'appiru a purtari. Agghicatu 'nt'ôn bellu chianu, truvaru 'na bella jisterna; hannu pigliatu e s'hannu misu a manciari pi fari culazioni; e lu nicu cu iddi. Arrivannu ca finieru, dissi lu granni: — «Ora jittamulu ccà intra sta jisterna a stu picciriddu ca nu' 'un nni lu putiemu purtari. Poi si vôta cu lu fratuzzu: — «Salvaturi, cci vô' scinniri 'nta sta jisterna ca cc'è la truvatura?» Lu picciriddu dici sì, e lu calàru. Arrivannu ca stu picciriddu scinníu 'nta dda jisterna, truvau tri belli càmmari, e cc'era 'na vecchia: — «Chi vai furriannu a sti parti?» Arrispunni lu picciriddu: — «Vaju furriannu pi nèsciri a vui di ccà intra; datimi lu latinu com'haju a fari.» Arrispunni la vecchia: — «Vidi ca ccà cci sunnu tri figli di Re; ca l'havi 'n putiri lu magu, grapi l'uocchi.» — «Vui nun vi curati: datimi lu latinu com'haju a fari; ca io nu mi scantu..» — «Tuppiàti darreri ssa porta.» Iddu tuppiau, e affacciau la figlia d'un Re. — «E cui ti cci ha purtatu ccà?» — «Io haju vinutu a libirari a vuàtri; dammi lu latinu com'haju a fari.» — «Te' ccà stu pumu; passa nni sta porta ca cc'è mè soru ca ti pò dari cchiù latinu di mia.» (La pumu cci lu dava pi rigòrditu). Agghicau a chidda porta, tuppiau e affacciau 'n'âtra giuvina. E sta giuvina ha pigliatu un granatu: — «Te' stu rigòrditu; passa appressu sta càmmara e tuppía, ca cc'è mè soru ca ti duna cchiù latinu di mia.» Iddu si pigliau lu granatu e iju a tuppiari a l'âtra porta; affacciau l'urtima soru.... — «Ah! Salvaturi (ca idda lu canuscíu cu' era) e chi vinisti a fari?» — «Io haju vinutu pi libirari a vuàtri; dammi lu latinu comu haju a fari.» Ha pigliatu la picciotta e cci ha datu 'na crûna; dici: — «Te' ccà; cu' sa si tu ha' bisognu» dici: cumannu! cumannu! e la crûna ti siervi. Trasi, e mància; te' ccà sta buttigliedda; vidi ca lu magu è 'ntra l'alzàrisi; t'ha' a jiri a mettiri arreri 'na porta; vidi ca iddu comu si sdruviglia, ti dici: — «Chi vinisti a fari?» Tu cci rispunni: Haju vinutu pi guerreggiari cu vassía, ma 'na cosa cc'è di pattu, ca si aviemu a guerreggiari, vassía s'havi a pigliari un cavaddu cchiù picciriddu, e la spata cchiù picciula, e a mia m'havi a dari un cavaddu cchiù àutu e 'na spata cchiù longa, pirchì io sugnu cchiù picciriddu.» Vidi ca ddà cc'è un cannòlu, chi dici: vivi vivi! nun t'arrisicari a viviri, ca ddà tutti li statui chi vidi sunnu cristiani, e hannu addivintatu statui viviennu di dd'acqua; quannu ha' siti, pigli la buttigliedda, e di latu di latu vivi.»

Cu stu latinu stu picciottu ha jutu a tuppiari. 'Nta stu mentri s'alzau lu magu, e cci dici: — «E chi vinisti a fari ccà?» — «Io haju vinutu pi guerreggiari cu vassía;» e cci fa tuttu lu discursu chi cci avía fattu la giuvina. Lu cannòlu chi dicía: vivi vivi! ma iddu nun vosi viviri. Si misinu a guerreggiari, e 'n' primu cuorpu cci fici satari la testa a lu magu. Ha pigliatu la testa e la spata e ha jutu nni li giuvini: — «Ddha', jamuninni; facèmunni la truscitedda e jamuninni, ca com'ora li me' frati sunnu a vucca di jisterna.»

Lassamu stari ad iddi; pigliamu a li so' frati.

Li frati comu lu calàru ddà intra, nni la jisterna, vutaru tunnu, e si nni jeru a Palazzu riali. Dici lu Re: — «E tò frati?» — «Lu pièrsimu 'nti un vuoscu, e nun l'âmu pututu asciari.» — «Prestu! o mi jiti a pigliari a mè figliu, o siti tuttidui dicapitati di la vita.» Hannu partutu li picciotti. Pi strata truvaru ad unu chi avia cordi e 'na campana; e cci l'hanno livatu. Comu hannu agghicatu a la jisterna hannu calatu la corda cu la campana; — «S'iddu è vivu, dicievanu tra d'iddi, sintennu la campana, acchiana; s'iddu è muortu, chi cci putiemu fari a lu papà?!» Comu càlanu la corda, Salvaturi fici acchianari a una a una tutti tri li Rigginotti. Comu assummau la prima, ch'era la granni, dici lu frati granni: — «Oh chi bedda picciotta! Chista è muglieri mia.» Comu assumma la secunna, dici l'àutru frati: — «E chista è mia!» La picciridda 'un vulia acchianari, e cci dicía a Salvaturi: — «Acchiana tu, Salvaturi, prima; ca li to' frati ccà ti lassanu, masinnò.» Iddu a diri no, idda a diri sì, appi a vinciri iddu, e acchianau la picciotta. Comu assummau, li frati si la piglianu, e lassanu a Salvaturi nni la jisterna; e si nni jeru a Palazzu. Lu Salvaturi ristau sulu ddà sutta, e 'un si nni discurríu cchiù. Agghicannu a Palazzu, li figli cci dicinu a lu patri: — «Patri, avemu jutu a circari a Salvaturi, ma nu lu pòttimu truvari; e aviemu truvatu a sti tri picciuotti, e ora nni vuliemu maritari cu iddi.» — «Io, dici lu granni, mi pigliu a chista;» — «E io, dici lu minzanu, mi pigliu a chista. E la nica la dati a quarchi àutru giuvini.» Lassamu a iddi e pigliamu a Salvaturi.

Comu Salvaturi si vitti sulu e scunsulatu si circò li sacchetti, e si tocca la pumu: — «Oh! pumiddu mio, e fammi nèsciri di ccà!» E di chi era ddà intra, s'attrova fora. S'ha partutu, e ha jutu a la sò cità. Lu scuntrà' n'argintieri; e st'argintieri si lu pigliau pi giuvini, dànnucci a manciari e a vèstiri. Stannu nni l'argintieri, mannau lu Re nni' st'argintieri pi fari 'na crûna pi lu figliu granni chi s'avia a maritari. — «Viditi ch'aviti a fari 'na crûna riali pi mè figliu! e dumani a sira mi l'âti a purtari.» Cci ha datu deci unzi e nni l'ha mannatu. Com'ha arrivatu a la casa, l'argintieri era tuttu cunturbatu, ca avía a fari la crûna 'nta pocu uri. Dici lu Salvaturi: — «Chi havi, nunnu, ca èni accussì cunturbatu?» Arrispunni lu patruni: — «Te' ccà sti deci unzi, ca ora io mi nni vaju 'n capu Chiesa, ca nun hannu chi mi fari.» (Ca a tiempi antichi, la chiesa guadía; ca cu' arrubbava, cu' ammazzava si nni java 'n capu Chiesa e nun avevanu chi cci fari) Arrispunni lu picciriddu: — «Ora quantu viju si la pozzu studiari io sta crûna. Apposta, pi nenti havi a stari mè nunnu 'n capu Chiesa?» Ha pigliatu e s'ha misu a fari sta crûna. E chi fici? niscíu lu pumu, e cci urdinau di fari 'na billissima crûna. Iddu martiddava, ma la crûna la feci lu pumu. Finuta, la prisintau a la nunna; la nunna, alluccuta cci l'ha purtatu a lu maritu. Comu l'arginteri si vitti libiratu di stari 'n capu Chiesa, iju nni lu Re. Lu Re, cuntenti, lu 'mmitau a la festa pi la sira. L'arginteri lu iju a cuntari a la casa; lu picciottu cci dissi: — «Nunnu, mi cci porta a la festa?» — «E comu ti cci portu ca si' nuduliddu? Appressu t'accattu li 'mmrogli, e quannu cc'è 'n'âtra festa, ti cci puortu.» Comu scattiàru li dui uri, lu arginteri si nni iju; lu Salvaturi piglia lu pumu: — «Oh, pumiddu miu, dunami 'mmrogli, e carrozzi e stafferi quantu vaju a viju spusari a' mè frati ed a mè cugnata.» Subitu fu vistutu di principi; acchiana a palazzu riali, e si va a 'nfila 'nti la cucina; piglia un billissimu vastuni, vitti spusari a sò frati ed a sò cugnata; e po' piglia a lignati a lu poviru argentieri e si nni iju.

Comu arrivà' intra, 'un si fici vidiri di sò nunna vistutu. Poi quannu era vistutu di casa si misi a 'spittari a lu nunnu. Comu junci l'argintieri: — «Muoru! muoru!» — «Chi havi, nunnu?» cci spija lu picciottu. — «E chi vogliu aviri! ca mentri era a la festa vinni un Principi cu tantu di lignu, e mi fici stari nìuru comu la pici.» — «Lu vidi nunnu! cci dici lu picciottu. Si vassía mi cci purtava a la festa, sta cosa nun cci succidía.»

Ddoppu jorna lu Re fici chiamari arreri a l'argintieri pi fàricci 'n'âtra crûna, cà s'avia a maritari l'àutru figliu: ma 'n tempu vintiquattr'uri, comu la prima. Lu stissu fattu chi fici cu la prima, fici cu la secunna l'argintieri e si nni iju 'n capu chiesa. Lu carusu cci fici la crûna; megliu e maggiuri di la prima; ma cu l'ajutu di lu granatu. L'argintieri lu purtà' a Palazzu, ma ddoppu la festa turnau a la casa cu li spaddi tutti nìuri, di li nirvati chi appi.

Appressu mannàru pi missaggiu pi la terza soru, la picciula. Idda pi risposta cci dissi: — «Cu' voli a mia, m'havi a 'spittari un annu, un misi e un jornu.» E la picciotta 'un si dava paci pinsannu ca lu Salvaturi 'un cumparía, cu tuttu ch'avía lu pumu, lu granatu e la crûna. Fici l'annu, lu misi e lu jornu, e si cunchièru sti ziti; e l'argintieri appi ordini di fari 'n'âtra bella crûna, cchiù bella di l'àutri, (mancu cosa ca la picciotta era strània, e la trattavanu peju di l'àutri). Lu argintieri jittà' li dinari chi cci detti lu Re, e pigliau la chiesa di pettu. Ha rispunnutu lu picciuttieddu: — «Nunna, vassía mi duna lu martieddu e lu cravuni, ca vaju a timpestu io si cci la pozzu fari sta crûna.» Comu si 'nchiuiju sulu, urdinau a la crûna 'nfatata ch'avia a fari 'na crûna megliu e maggiuri di l'àutri dui, ca avia a sèrviri pi iddu. Comu la crûna fu lesta, lu argintieri cci la purtau a lu Re, e lu Re arristau cu la vucca aperta a vìdiri sta bellissima crûna; e ammitau 'n'âtra vota a l'argintieri. L'argintieri si nni iju afflittu a la casa, pi lu scuantu ca cci assurbignàssiru arrieri li spaddi. Ma lu picciriddu nun si lu vosi purtari cu iddu. Lu Salvaturi comu lu vitti nèsciri, pigliò la crûna, e ordina carrozzi e àbiti di gran valuri. Comu agghicau a Palazzu 'nta la cucina nun cci trasíu. Avanti chi li ziti stavanu dicennu sissignura. — «Tinemu manu!» dici Salvaturi. Piglia lu pumu e dici: — «Chistu cu' mi l'ha datu?» — «Io», rispunni la mogli di lu primu figliu. — «E chistu?» dici mustrannu lu granatu. — «Io! cugnatu mio,» dici la muglieri di lu secunnu figliu. Poi nesci la crûna: — «E chista cu' mi l'ha datu?» — «Io, maritu miu» dici la nica ca si stava maritannu. E subbitu si spusau cu Salvaturi, «ca iddu, dici, m'ha libiratu di lu magu.» Lu zitu arristà' cu tantu di nasu; e si nn'appi a jiri; lu arginteri alluccutu, si cci jittà' a li pedi addumannannu pietà e misiricordia. Basta:

Iddi arristaru filici e cuntenti E nuàtri ccà senza nenti.


Download XMLDownload textStoryBook